نگاه سياسي - تعليمي به حكايت شتر و شير پرهيزگار در مرزبان نامه

مرزبان نامه از جنبه‌هاي مختلف در تاريخ تمدن ايران و جوامع اسلامي اهميّت داشته است. اين كتاب نگرش به انسان و اجتماع را در جامعۀ سنّتي مدّنظر قرار داده است. بيشتر داستان‌هاي مرزبان نامه تمثيلي و به زبان جانوران بيان شده است. دليل عمدۀ استفاده از شخصيّت‌هاي حيواني احتمالاً محتواي سياسي و اجتماعي مي‌باشد. داستان‌هاي مرزبان نامه عملكرد قدرت در جوامع را نشان مي‌دهند. با تجزيه و تحليل حكايت مي‌توان ساختار فرهنگ سياسي و تأثير آن را بر رفتارهاي فردي و اجتماعي بررسي كرد. فرهنگ سياسي حاكم در جامعه با روابط انساني در ارتباط است. در اين حكايت، شخصيّت‌هاي تمثيلي، شخصيّت‌هاي جانشين شونده محسوب مي‌شوند، يعني حيوان جانشين فكر، خُلق و خو و مفاهيم مورد نظر نويسنده و آورندۀ داستان شده است. در اين پژوهش شير به عنوان نماد قدرت، در رأس هرم قدرت قرار مي‌گيرد و نيرويي كه سبب مي‌شود شير در چنين جايگاه و مرتبه‌اي قرار گيرد، زورمندي، قدرت و تسلّط او بر ديگران است. حاكم يا فرمانروا در سلسله مراتب قدرت، بايد وظايف و مسئوليّت‌ها را به اشخاصي واگذار نمايد كه شايستگي، لياقت و توانايي لازم براي انجام آن كارها را داشته باشند، و همانند خرس در بدو ورود به دربار شير بر هم زنندۀ نظم و امنيّت نباشند. از زاويۀ تعليمي هم مي‌توان به زيان ظلم و ستم و عاقبت ستمكاران ستم پيشيه و زياده‌خواهان محال انديش كه در پي حفظ جان، موقعيّت سياسي و مرتبه‌اي براي خود هستند اشاره كرد.