آسمان، رقم گندم نان بهاره زودرس، مناسب براي كشت در شرايط خشكي و گرماي شديد آخر فصل در ديم زارهاي مناطق گرمسير كشور

Aseman; spring early bread wheat cultivar, suitable for cultivation under high terminal heat and drought stress conditions of Iran

حدود 250 هزار هكتار از اراضي ديم گرمسيري داراي متوسط ميزان بارندگي كم، دماي بالا و حاصل خيزي ضعيف بوده و از توان توليد پاييني برخوردار هستند. ارقام گندم مورد استفاده زارعين در اين مناطق، در بسياري از سال ها محصول كمي توليد نموده يا به دليل ارتفاع كوتاه و يا دانه هاي چروكيده قابل برداشت نميباشند. رقم آسمان در سال زراعي 85-1384 با تلاقي لاين هاي KABY و TEVEE2/URES//FUN/KAUZ در خزانه دورگ گيري ايستگاه گچساران ايجاد گرديده و پس از شش سال بررسي در نسل هاي در حال تفرق صفات و رسيدن به خلوص ژنتيكي، در قالب آزمايشات مقايسه عملكرد مقدماتي، پيشرفته و سازگاري (يكنواخت منطقه اي) به مدت چهار سال ارزيابي گرديد. ميانگين عملكرد دانه رقم جديد در ايستگاه هاي گچساران، بهبهان و اراضي كم بازده استان هاي گلستان (آق قلا)، بوشهر (ديلم) و خوزستان (هفتكل) 2894 كيلوگرم در هكتار بوده كه 3 درصد نسبت به رقم شاهد كريم برتري نشان داد. ميانگين عملكرد رقم مورد نظر در آزمايش هاي يكنواخت منطقه اي در مناطق گچساران و آق قلا (دو سال)، بهبهان، هفتكل و ديلم (يك سال)، 2737 كيلوگرم در هكتاربوده كه با 21 درصد افزايش نسبت به رقم چمران در سطح احتمال يك درصد برتري معني دار نشان داد. در مناطق پر تنش ديلم، بهبهان و هفتكل به عنوان مناطق هدف، ميانگين عملكرد دانه رقم جديد نسبت به ارقام شاهد چمران و كريم به ترتيب 37 درصد و 10 درصد افزايش نشان داد. زودرسي، ارتفاع بوته و وزن هزار دانه مناسب، بويژه در شرايط بروز تنش شديد خشكي و همچنين برتري كيفيت نانوايي رقم از خصوصيات برجسته رقم آسمان مي باشند كه معرفي آن براي كشت در ديم زارهاي گرمسيري كم بازده در كشور را موجه مي سازد.

About 250,000 hectares of warm dryland regions have moderate to low rainfall, high temperatures and poor soil fertility with low production potential. Wheat cultivars which are currently used by farmers in these harsh environments, have low production in many years or they cannot be harvested due to their short plant's height or shriveled grains. Aseman cultivar with pedigree of KABY/3/TEVEE2/URES//FUN/KAUZ was generated by using the compatible parents at Gachsaran Agricultural Research Station in 2005-2006 cropping season. After a six-year period evaluation of the genetic material in the segregating populations, Aseman along with other selected pure lines were selected for further investigation through preliminary, advanced, and elite regional yield trails for four consecutive cropping seasons. In these experiments, average grain yield of new cultivar in Gachsaran and Behbahan stations, as well as in low-yield farms located in Golestan (Agh Ghala), Bushehr (Deilam) and Khuzestan (Haftakel) provinces was 2894 kgha-1, showing 3% superiority to Karim as the check cultivar. The average grain yield of Aseman in uniform regional trials was 2737 kgha-1 and it had a significant difference (p < 0.01) with Chamran (21% superiority) in the Gachsaran and Agh Ghal (for two years), as well as Behbahan, Haftkhel and Deilam (for one year) stations. Under severe drought and heat stresses in Deilam, Behbahan and Haftakel stations, the mean grain yield of the new cultivar increased by 37% and 10% compared to the Chamran and Karim cultivars, respectively. Early maturity, taller height and appropriate seed weight, especially under severe heat and drought stresses conditions and also superior baking quality are prominent characteristics of Aseman cultivar. These characteristics justify the importance of introducing this new cultivar for cultivation in the low-yield warm dryland regions of Iran.