نقش دانش بومي در پايداري منابع آب در جنوب خراسان رضوي مطالعه موردي شهرستان بجستان

مدل هاي توسعه روستايي كشور، اكثرا نسخه هاي وارداتي ازرويكردهايست كه نسبت به «دانش بومي » جوامع روستايي بي توجه بوده اند. دانش بومي مجموعه اي ازمهارت ها وتكنيك هايي است كه طي قرن هاتكوين يافته، دانشي كه تمام شاخصه ها والزامات توسعه ي پايدار، رادرخود دارد. يكي ازمهمترين سازمان هاي روستايي، بخصوص درمناطق كم آب فلات مركزي،نظام آبياري سنتي است كه بااستفاده از «دانش بومي» توانسته منابع آب راطي قرن ها، به خوبي مديريت كند. سوال اصلي اين است كه آيا دانش بومي، مي تواند به عنوان الگويي پايدار، درشرايط بحران آب، مورداستفاده قرارگيرد؟ اين تحقيق با روش توصيفيتحليلي، دانش بومي آبياري سنتي شهرستان بجستان رابررسي كرده است. شيوه جمع آوري داده ها، ميداني و كتابخانه اي، وروستاهاي بالاي100خانوار شهرستان، از نظر پايداري منابع آب مطالعه شده است. نتايج تحقيق نشان داد، بكارگيري دانش بومي، در مديريت منابع آب، توانسته مشكلات ناشي از تغييرات فصلي دما وبارش، وتاثيرات كمبودذاتي منابع آب درناحيه پژوهش، را به حداقل ممكن كاهش دهد. اين رويكرد ضمن پايداري منابع آب، مشاركت روستاييان را درنظام آبياري سنتي به همراه داشته وشبكه اي درهم تنيده ازعوامل انساني(شوراي كشاورزي، مُولِّفان، كَيّالان، جُويبانان، مُقنّيان وموتوربان ها) وسازمان سنتي آبياري(تغييرات مدارهاي آبياري در طول سال، تغييرات مكاني و زماني تفكيك و تركيب قنات هاي سه گانه) را بوجودآورده است. تحقيق نشان مي دهد، «دانش بومي» حلقه گمشده توسعه پايدار روستاست كه اگر با «دانش نوين» بكارگرفته شود، ضمن توانمندسازي جوامع روستايي، زمينه مشاركت وشراكت آنهارادرفرايند توسعه فراهم مي كند