حج، عامل هويت‌يابي مسلمانان و جامعه اسلامي

هويت در اصطلاح، شامل مجموعه‌اي از خصوصيات جسمي، رواني و اجتماعي است كه شخص را از ديگران متمايز مي‌كند. از سوي ديگر، حج عبادتي بزرگ است كه افزون بر آثار معنوي، در هويت‌بخشي به مسلمانان نيز تأثير مهمي دارد. تأثيرگذاري حج بر هويت مسلمانان، عمدتاً از دو جنبه است؛ هويت ديني و هويت فرهنگي. در زمينه هويت ديني، حضور در مناسك حج، پرسش‌هاي بنياديني را براي افراد مطرح مي‌كند و آنان را به پاسخ دادن يا يادآوري و توجه به پاسخ‌هاي آنها وامي‌دارد و از خواب غفلت بيدارشان مي‌كند و بدين طريق، هويت ديني آنان را بازيابي و تثبيت مي‌كند. همچنين انجام‌دادن مناسك حج، برخورداري از هويت اسلامي را به فردفرد زائران خانه خدا القا مي‌كند و آنان را از غير مسلمانان متمايز مي‌ سازد و بدين طريق، مسلمانان را از هويتي غير از ساير مؤمنان به خداوند، برخوردار مي‌كند. اما در زمينه هويت فرهنگي، مسلمانان با انجام دادن مناسك حج، مؤلفه‌هاي مهم هويت فرهنگي؛ از قبيل دين، زبان، تاريخ، و عامل روان‌شناختي را در وجود خود تحكيم و تثبيت مي‌كنند و از اين طريق هويت فرهنگي خود را تقويت مي‌نمايند. تقويت هويت فرهنگي مسلمانان، تحكيم و گسترش هويت فرهنگي جامعه اسلامي را به دنبال مي‌آورد.