مقايسه ليلي و مجنون نظامي با ليلي و مجنون در ديوان قيس ‌بن ‌مُلَوّح

Comparison of Leili and Majnoon of Nezami with Leili and Majnoon in the Divan of Qais Ibn Molawah

داستان ليلي و مجنون در اصل، يكي از داستان‌هاي قديمي صحرانشينان سرزمين نجد در شبه‌ جزيره عربستان است كه مجموعه رواياته آن را ابوالفرج اصفهاني در «الأغاني» با ارائه سند نقل كرده ‌است. مشهورترين داستان منظوم ليلي و مجنون در زبان فارسي سروده نظامي گنجوي است. در اين جستار، محيط و تأثير آن بر دو شاعر، نظامي و قيس ‌بن ‌ملوح، در سرايش منظومه‌شان مورد واكاوي قرار گرفته، شخصيت‌هاي هر دو داستان با هم تطبيق داده شده و اختلافات و اشتراكات نمايانده شده است. به نظر مي‌رسد علي‌رغم اينكه نظامي بسياري از مضامين موجود در ديوان قيس ‌بن ‌ملوح را به‌ كار برده اما با بهره‌گيري از ذوق و هنر شاعري تصرفاتي بسيار زيبا در داستان نموده است، به‌ گونه‌اي كه توفيق يافته مكتبي در عشق بنا نهد كه با ذوق خوانندگان بسيار سازگار باشد و ليلي و مجنون او سبب شهرت جهاني اين داستان گردد. داستان ليلي و مجنون، فقط داستان عشقي ناكام نيست بلكه تصوير جامعه‌اي بسته و محكوم به سلطه بي‌رحم سنت‌ها و قوانين خشك قبيله است. نظامي در سرتاسر داستان نشان مي‌دهد كه بايد به قانون پروردگار يعني اخلاق و عفت گردن نهاد و بر خلاف روايت‌هاي عربي در تصوير چهره داستان به ليلي برتري داده است.

The story of Leili and Majnoon is originally one of the old stories of nomads of the land of Najd in the Arabian Peninsula, which was narrated by Abolfaraj Isfahani in Al-Aghani by providing a document. The most famous story of the poem Leili and Majnoon in Persian is the military poem of Ganjavi. In this article, the environment and its influence on the two poets, Nezami and Qais Ibn Molawah, are analyzed in the composition of their poems, the characters of both stories are matched and differences and commonalities are represented. It seems that despite the fact that Nezami has used many of the themes in the Divan of Qais Ibn Molawah, but he has made very beautiful modifications in the story by using the taste and art of poetry, so that he has succeeded in building a school in love to be compatible with taste of many readers and Leili and Majnoon causes world popularity of this story. The story of Leili and Majnoon is not just a failed love story, but it is the image of a closed society doomed to the brutal domination of the traditions and dry laws of the tribe. Throughout the story, Nezami shows that it must obey the law of God, I,e morality and chastity, and, contrary to the Arabic narrations, Leili has been preferred in the image of story.