مطالعه و تحليل تزيينات معماري مسكوني اواخر قاجار و پهلوي شهر مهاباد

Decorative Elements of Residential Architecture of Mahābād City during late Qajar and Pahlavi

از اواخر عصر صفويه تا اوايل دورۀ پهلوي شهر مهاباد رشد و توسعۀ بسياري يافت و به مركز بخشي از كُردستان ايران بنام مُكريان تبديل گشت. در حال حاضر بيشترين آثار تاريخي باقي‌مانده از دورۀ قاجاريه و پهلوي مهاباد را بناهاي مسكوني اشخاص متنفذ شهر تشكيل مي‌دهد. در بسياري از اين ابنيه كه متعلق به طبقات مرفه شهر بوده‌اند، تزيينات بسيار متنوعي به كار رفته، از اين روي هدف اصلي مقاله حاضر پرداختن به ويژگي‌ها و انواع تزيينات به كار رفته در بناهاي مسكوني ادوار مزبور در اين شهر است. در نيل به اين هدف پاسخ به پرسش‌هايي در خصوص سبك‌هاي هنري و الگوهاي مؤثر بر فرم‌يابي اين تزيينات ضرورت مي‌يابد. از آنجائيكه تاكنون در ارتباط با تزيينات و سبك معماري بناهاي مهاباد هيچ‌گونه پژوهش منسجمي صورت نگرفته است، لذا مطالعه آن‌ها مي‌تواند درك وسيع‌تري از تلاش هنرمندان اين منطقه در ايجاد سكونتگاه‌هاي مطبوع به دست دهد. در نتيجۀ پژوهش حاضر مشخص گرديد كه بيشترين عناصر تزييني بر نماي بناهاي اشخاص مرفه نقش بسته و به دليل شرايط جغرافيايي منطقه بسياري از تزيينات اين ابنيه با مصالح آجر و سنگ به اجرا درآمده است. اگرچه طرح‌هاي تزييني مورد استفاده به آنچه در شهرهايي مانند سنندج به اجرا درآمده شباهت دارد، ليكن در اجراي آن‌ها از هنرمندان بومي منطقه مُكري استفاده شده است.

Mahabad, which in the past was called Savojbolagh, Sablagh in the language of the native people, was the center of a part of Iranian Kurdistan called Mokrian. The former Savojbolagh (now Mahabad) is one of the most important cities in northwestern Iran in the southern part of Lake Urmia, which was the center of Mokrian for four centuries. Based on the archaeological evidence, the city of Mahabad was built during the reign of Shah Suleiman (1107-1077 AH), by the order of the Mukrish ruler "Buddha Sult@n".and grew and developed from the late Safavid era to the early Pahlavi era. Most of the remaining monuments of the Qajar and Pahlavi era of Mahabad are now the residential buildings of influential people in the city. Many of the buildings belonging to the affluent classes of the city have a wide variety of decorations, Therefore, the purpose of the present article is to discuss the features and types of decorations used in the residential buildings of the mentioned period in Mahabad. So it is necessary to answer to some questions about art styles and patterns that influence the formulation of these ornaments. Since there has been no coherent research on the decorations and architectural style of Mahabad buildings in Mukriyan region, Therefore, their study can provide a broader understanding of the artists' efforts in creating suitable settlements. As a result, it was found that most of the decorative elements were influenced by the facades of the prosperous persons Due to the geographical conditions of the area, many of the decorations have been made with brick and stone materials. Although the decorative designs used in Mahabad are similar to those in cities like Sanandaj, However, these monuments built by native Mukrish artists.