كليدواژه :
سلجوقيان , آبگينه , نقوش گياهي , هنراسلامي
چكيده فارسي :
سلجوقيان طايفه‌اي از تركمانان‌غز بودند كه پايان حكومت آن‌ها به دست خوارزمشاهيان انجام گرفت. آثار اين دوره از شاهكارهايِ هنر دوران اسلامي محسوب مي‌شود، از جملۀ اين آثار هنرِ آبگينه مي‌باشد كه شيوۀ تزيين و ساخت آن‌ها، اين هنر را در جايگاه ويژه‌اي قرار داده است. در تزئين اين آثار، از نقوش هندسي، حيواني، نوشتاري، انساني و گياهي استفاده شده است. هدف از پژوهش پيش‌رو، تمركز بر شناساييِ نقوش گياهي اين دوره و مشخّص شدن پركاربردترين نقش گياهي مورد استفاده است. از اين‌رو، پژوهش حاضر در پيِ‌پاسخ به دو پرسش مي‌باشد؛ الف. نقوش گياهي مورد استفاده بر آبگينۀ سلجوقيان كدامند؟ ب. پركاربردترين نقش گياهي در اين دوره چيست؟ اين پژوهش به روش تاريخي، با رويكردي توصيفي-تحليلي و استناد به منابع كتابخانه‌اي به سرانجام رسيده است. در اين مقاله در مجموع 54 اثر به عنوان جامعه پژوهش تعريف گرديده كه از اين ميان تعداد 42 آبگينه به روش نمونه‌گيري قضاوتي به‌عنوان نمونه تحقيق انتخاب و تجزيه و تحليل شده است. نتايج پژوهش گوياي آن است كه نقوش گياهي بكار رفته بر روي آبگينۀ سلجوقيان شامل نقش: گل، اسليمي، ميوه، برگ، غنچه، پيچك و قرارگيري نقوش گياهي در كنار نقوش هندسي، حيواني و نوشتاري مي باشند. همچنين مشخّص گرديد كه بيشترين نقش گياهي مورد استفاده، نقش گل‌ها مي‌باشند كه با شكل‌هاي متنوع اجرا شده است. علاوه بر اين بيشترين رنگ مورد استفاده در تزيين آبگينه‌ها، رنگ سبز با طيف‌هاي متنوع و در بخش شيوۀ اجرا و ابزار تزيينات، بيشترين شيوۀ اجرا استفاده از روش دميده در قالب بوده است.
چكيده لاتين :
The Seljuqs were a tribe of Turkmen Ghuzz whose rule was terminated at the hands of the Khwarazmian.The works of this era are considered to be masterpieces of the Islamic epoch, among which are glassware art whose way of decorating and making has put it in a special place. In decorating these works, geometric, animal, written, human and plant motifs have been used. The purpose of the present research is to focus on identifying the plant motifs of this period and recognizing the most extensively used plant motifs. Therefore, the present research seeks to answer two questions; a. What are the mostly used plant motifs in Seljuks glassware? b. What are the most widely used plant motifs in this period?
A total of 54 works have been used in this paper, among which 42 glassware were analyzed. This research was conducted in a historical, descriptive-analytical approach with referring to library resources. The results of this study indicate that the plant motifs used in Seljuk glassware include motifs such as flowers, arabesque, fruits, leaves, buds, ivy and the placement of plant motifs along with geometric, animal and written motifs. It was also found that the most significant motif used is flowers, which has been implemented in various shapes. In addition, the mostly used color in decoration of glassware was green in different shades. Also, in style of implementation and decorating tools, the most common way was using mold.
