اتّجاهات قرآني شيخ اشراق در رساله‌ي هياكل‌ النّور

شيخ اشراق (587-549ق) حكيمي متألّه و فيلسوفي خلّاق است كه با ديدگاه عارفانه و جهان‌شمول خود به بيان مباحث فلسفي و معرفتي مي‌پردازد. چاشني كلام وي در نفوذ و اثربخشي آن استناد و استشهاداتي است كه به آيات قرآن دارد. پژوهش حاضر مي‌كوشد تا با روشي تحليلي- توصيفي به بررسي يكي از تصنيفات اين حكيم الهي موسوم به هياكل‌النّور به چگونگي رويكرد قرآني مصنّف و دريافت‌هاي وي از آيات بپردازد و آن را تبيين نمايد. برآيند پژوهش آن است كه حكمت و فلسفه‌ي شيخ سهروردي در آثارش بيش از هر چيز از قرآن كريم و معارف اسلامي پايه و مايه گرفته‌است و انديشه‌هاي متعالي و اساسي وي نيز در اين رساله‌ي كوتاه برگرفته و متأثّر صريح آيات و نيز مضامين قرآن كريم است. بازتاب اين تأثير پذيري‌ها را به سه شكل گزاره‌اي، گزارشي و واژگاني مي‌توان دريافت. در تأثيرپذيري گزاره‌اي، سهروردي به اقتباس و تضمين مستقيم آيات روي دارد و در مجموع به شش آيه از كلام وحي اشاره دارد. امّا بيش‌ترين رويكردهاي قرآني مصنّف، تدبّر در گزاره‌هاي مختلف قرآن كريم و تنوّع كاربرد مضموني آيات است. اين شيوه با عنوان اثرپذيري گزارشي به ترجمه و گزارش و بهره‌گيري معنايي از آيات اختصاص دارد كه به محتواي متن انسجام خاصّي بخشيده‌است. در نهايت از تأثير‌پذيري واژگاني نام برده‌ايم. دراين روش سهروردي به ذكر تركيبات و مفردات قرآني مي‌پردازد و يا تركيباتي را به كار مي‌گيرد كه وابسته‌ي آن واژه‌اي قرآني است.