بررسي انگاره «تفسير به رأي بودن» برداشت‌ها و تأويلات عرفاني با تأكيد بر آراء ملاصدرا

تأويل، صورت عميقي از تفكر است كه از راه قابليت­هاي ادراكي انسان در پي كشف نانوشته­هاي متن است. گاهي تأويل­هاي عرفا و حكيمان مورد نقد واقع شده و آن­ها را تفسير به رأي و تحريف معنوي قرآن و يا تأويل­هايي ذوقي و بدون منطق عقلاني شمرده­اند. هدف اين مقاله بررسي اين انگاره است و براي بررسي آن در پي استنباط منطقي از تأويل متن و استخراج برخي قواعد تأويلي با تكيه بر آراء صدرالمتألهين است..روش تحقيق، توصيف و تحليل و استنباط قواعد با محوريت تأثير مباني شناخت(شناخت قرآن، هستي و انسان) بر تأويل است. بر مبناي قرآن شناختي دو قاعده صحت استناد به همه لوازم كلام خداوند و نيز نظريه روح معني و بر مبناي هستي شناختي و تطابق عوالم هستي و حجيت قالب وحي (علاوه بر محتواي آن)، قاعده تغيير زمينه متن و بازسازي الفاظ در زمينه متناظر وبر مبناي اصالت وجود و اعتباريت ماهيت، و نيز مراتب وجود،قاعده توجه به اعتبارات عالم عقل و بر مبناي معرفت شناختي قواي ادراكي انسان، لزوم ضابطه مندي تأويل، از جمله قواعدي است كه منطق تأويل را در فهم آموزه­هاي ديني شكل مي­دهد. توجه به اين قواعد مي­تواند تا حد زيادي، اتهام تفسير به رأي و ذوقي دانستن و بي اعتنايي علمي به تأويل­ها را برطرف كند و به فهم عميق­تر آموزه­هاي ديني ياري رساند.