مقايسه كمي و كيفي اسانس اندام‌هاي مختلف (ساقه، برگ، گل و كل اندام هوايي) بومادران خزري (Achillea filipendula Lam.)

مقدمه: بومادران خزري با نام علمي Achillea filipendula Lam. گياه دارويي و معطر است كه در شرايط مساعد ارتفاع آن به 80 تا100 سانتي متر مي رسد. در اين تحقيق براي اولين بار اقدام به كشت اين گياه و بررسي اسانس اندام هاي مختلف آن شد. هدف: در اين پژوهش، براي مشخص كردن اندام گياهي مناسب از بومادران خزري براي اسانس گيري، بذر اين گونه از استان آذربايجان شرقي جمع آوري و در ايستگاه تحقيقات البرز (كرج) كشت شد. روش بررسي: اندام هاي مختلف گياه (شامل گل، برگ، ساقه و كل اندام هوايي) در فصل بهار جمع آوري و پس از خشك كردن اسانس آنها به روش تقطير با آب استخراج شد. اسانس ها با استفاده از دستگاه هاي كروماتوگرافي گازي (GC) و كروماتوگرافي گازي متصل به طيف سنج جرمي (GC/MS) تجزيه و اجزاي تشكيل دهنده آنها شناسايي شدند. نتايج: بازده اسانس (w/w) نسبت به وزن خشك براي گل 0/67 درصد، براي برگ 0/77 درصد، ساقه 0/11 درصد و در كل اندام هوايي 0/6 درصد بود. در اسانس گل ها 17 تركيب شناسايي شد كه از بين آنها سنتولينا الكل (18/5 درصد)، 8،1-سينئول (26/2 درصد)، بورنئول (19/3 درصد) و بورنيل استات (4/9 درصد) اجزاي عمده بودند. در اسانس برگ 15 تركيب شناسايي شد كه از بين آنها سنتولينا الكل (23/5 درصد)، 8،1-سينئول (26/5 درصد)، بورنئول (19/1 درصد) و بورنيل استات (6/3 درصد) اجزاي عمده بودند. در اسانس ساقه 13 تركيب شناسايي شد كه از بين آنها نريل استات (58/3 درصد)، اسپاتولنول (7/4 درصد) و گلوبولول (3/4 درصد) اجزاي عمده بودند. در اسانس كل اندام هوايي 15 تركيب شناسايي شد كه از بين آنها سنتولينا الكل (20/6 درصد)، 8،1-سينئول (33/7 درصد)، بورنئول (20/4 درصد) و جرماكرن D (4/2 درصد) اجزاي عمده بودند. نتيجه گيري: طبق اين نتايج همه اندام هاي هوايي اين گياه به صورت مجزا داراي اسانس بودند، ولي از لحاظ بازده و اجزاي تشكيل دهنده اسانس تفاوت ها و شباهت هايي مشاهده شد. برخلاف تحقيقات قبلي كه معمولاٌ فقط از گل گونه هاي مختلف بومادران اسانس گيري انجام مي شد، مي توان توصيه كرد كه كل اندام هوايي براي اسانس گيري مورد مصرف قرار گيرد. از طرفي چنانچه كاربرد خاصي از اسانس مدنظر باشد كه يكي از تركيبات شاخص هر اندام باعث آن شوند مي توان از آن اندام خاص اسانس گيري به عمل آورد.