بررسي تنوع مورفولوژيكي و آلكالوئيدهاي تروپاني در برخي از جمعيت‎هاي بذرالبنج (Hyoscyamus niger L.)

مقدمه: گياه بذرالبنج با نام علمي Hyoscyamus niger با انتشار جغرافيايي نسبتاً وسيعي كه دارد يكي از مهم ترين گونه هاي حاوي آلكالوئيدهاي تروپاني به شمار مي رود. هدف: در تحقيق حاضر تنوع مورفولوژيكي و آلكالوئيدهاي تروپاني در برخي جمعيت هاي بذرالبنج در رويشگاه هاي طبيعي كشور مورد بررسي قرار گرفتند. روش بررسي: در كل 56 نمونه از 7 جمعيت واقع در 7 استان مختلف جمع آوري و بررسي هاي مورد نظر انجام گرفت. استخراج آلكالوئيدها به روش اختصاصي و بوسيله حلال هاي مختلفي انجام شد. آلكالوئيدهاي اسخراج شده پس از آماده سازي، به دستگاه كروماتوگرافي گازي تزريق شد و نوع آلكالوئيدهاي تشكيل دهنده آنها مشخص شد. نتايج: نتايج نشان داد كه جمعيت هاي مورد مطالعه از نظر تمامي شاخص هاي اندازه گيري شده، تفاوت معني داري داشتند. بيشترين مقدار وزن خشك برگ، ساقه، شاخساره، كل گياه و تعداد برگ در گياه مربوط به جمعيت گيلان بود. در حالي كه بيشترين (61/29 سانتي متر) و كمترين (16/96 سانتي متر) ارتفاع گياه و نيز حداكثر (16/13) و حداقل (5/75) تعداد شاخه هاي جانبي به ترتيب در جمعيت هاي زنجان و قم مشاهده شد. محتوي هيوسيامين از 0/188 گرم در گياه (در جمعيت زنجان) تا 0/916 گرم در گياه (در جمعيت قم) و متوسط ميزان 0/5 گرم در گياه تغيير داشت. نسبت اسكوپولامين به هيوسيامين در جمعيت زنجان از بيشترين (1/80) و جمعيت قم از كمترين (0/049) مقدار برخوردار بودند. همچنين، بين محتوي هيوسيامين و ارتفاع گياه همبستگي منفي و معني دار (**0/50-) وجود داشت. نتيجه گيري: در اين مطالعه، نتايج تجزيه كلاستر و باي پلات وجود تنوع مورفولوژيكي و متابوليتي داخل و بين جمعيت هاي جمع آوري شده بذرالبنج را تأييد نمود.