عرصه هاي فضايي تبلور تعاملات اجتماعي در كالبد شهر ايراني؛ قبل و بعد از اسلام

Spatial Context of Social Interactions Outbreak in Iranian city's Framework; Before and After Islam

عرصه­ هاي تعاملات اجتماعي از موضوعات مهم در حوزه شهرسازي اند كه به مثابه بستري مناسب براي پاسخ به نياز اجتماعي انسان در برقراري روابط متقابل نقش ايفا مي ­كنند. اين عرصه­ ها در تاريخ شهرسازي ايران جايگاه مهمي داشته كه با وقوع تحولات شهري از 1300 شمسي دچار اضمحلال گرديده اند و از همين منظر بازگرداندن موقعيت تأثيرگذار آن­ها به حيات شهر ايراني مهم است. بر اين اساس مسئله تحقيق عبارتست از اينكه عرصه­ هاي تعاملات اجتماعي در شهر ايراني چه هدفي را جهت برقراري روابط اجتماعي دنبال مي­ نموده اند؟ روش مورد استفاده تحقيق، توصيفي- تحليلي و كيفي با كمك مطالعه اسناد ثانويه تاريخي بوده كه در سه مرحله پيوسته، از تحليل توصيفي- استنتاجي، تحليل محتوا و شيوه سنتز استقرايي بهره برده است. نتايج تحقيق نشان مي ­دهد كه تنوعي از عرصه­ هاي فضايي در شهر ايراني به نياز اجتماعي انسان پاسخ مي­ داده اند كه از آن­ جمله مي­ توان به آتشگاه، مسجد، مدرسه، ميدان، و بازار در ادوار قبل و بعد از اسلام اشاره نمود. همچنين در شهر ايراني وجوه اشتراكي از اصول متضمن شكل­ گيري تعاملات اجتماعي در هر دو دوره زماني موجود بوده كه ويژگي اصلي و مشترك در همه آن­ها، وابسته بودن فضا و درنتيجه كالبد، به كاركرد اجتماعي خاص مي ­باشد. نهايتاً در پاسخ به مسئله تحقيق مي ­توان گفت كه در شهر ايراني، عرصه­ هاي تعاملات اجتماعي به مثابه ابزاري هستند كه متأثر از ويژگي­ هاي اجتماعي- فرهنگي جامعه به صورت­ هاي متنوع كالبدي تبلور فضايي مي ­يافته و درواقع يك نقش كاركردي و هدفمند به خود مي گرفته اند.

Social interaction arenas are one of the most important issues in urbanism that act as a proper context to respond to human society needs in the establishment of mutual relations. These arenas have an important place in Iran's urban history, which has been damaged by the occurrence of urban developments since 1300 AH, and from this perspective it is important to restore the status of those affecting the Iranian city's life. On this basis, research problem is what is the goal of social interaction arenas in Iranian city to establish social relations? The method used is descriptive - analytical and qualitative with the help of the study of secondary historical documents which has been used in three stages including descriptive-inference analysis, content analysis and inductive approach. The results show that a variety of spatial contexts in Iranian city respond to human need, including atashgah, mosque, school, square, and bazaar in pre - and post - Islam periods. Also in the Iranian city, there is a collective aspects of guarantor principles in the social interaction form in both periods that the main and common feature in all of them is space and consequently the physical depending on a special social function. Finally, in response to the research problem, social interaction arenas as tools that are affected by the sociocultural characteristics of the society, have been formed as diverse physical types with functional roles.