اﻟﮕﻮﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻌﻤﺎري ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﯽ ﭘﻬﻠﻮي اول در ﺗﺒﺮيز

Architectural Pattern Recognition of First Pahlavi’s Industrial Factories in Tabriz

به واسطه زلزله هاي مكرر، مداخلات صنعتي و به تاثير از اتفاقات سياسي ايران، شهر تبريز در دوره پهلوي اول، شاهد تغييرات زيادي در عرصه هاي معماري و شهري بوده است. در اين دوره با ورود فناوري هاي ساخت و ايجاد سازه هاي جديد و انديشه هاي حاكم بر آن، معماري صنعتي و كارخانه اي شكل گرفت. به طوري كه به واسطه همسايگي با دول روس و عثماني و حضور مهندسان آلماني و لهستاني عامل شكل گيري بناهاي صنعتي در نقاط شهري مختلف آن است. هدف پژوهش حاضر، الگوشناسي معماري صنايع كارخانه اي شهر تبريز در دوره پهلوي اول و پاسخگويي به سوال زير است: الگوي معماري كارخانه هاي شهر تبريز و ارزشها و قابليت هاي بالقوه موجود آن در دوره پهلوي چيست؟ روش تحقيق، برآيندي از روش تحقيق ميداني، تاريخي- تفسيري و تحليلي- توصيفي است. جمع آوري اطلاعات از منابع كتابخانه اي نشات گرفته و اساس كار بر تحليل و استنباط محققان بوده و به لحاظ هدف و استفاده از نتايج، كاربردي است. نمونه هاي مورد مطالعه، كارخانه هاي سالامبورسازي، چرم سازي خسروي، حاج ابوالقاسم جوان و پشمينه تبريز هستند. نتايج تحقيق نشان مي دهد الگوي معماري كارخانه هاي صنعتي در دوره پهلوي، ساده، بدون پيچيدگي و داراي ويژگي هاي مشابهي است كه از آن جمله ميتوان به پلان هاي چهارگوشه، نماي آجري با قابهاي آجري، پوشش شيرواني با استفاده از خرپاي چوبي و فلزي و همچنين سيستم ديوار باربر با طاق ضربي، استفاده از هره چيني و تزيينات آجري ساده شده در نماها اشاره كرد.

Due to repeated earthquakes and the political events of Iran, significant changes are seen in the urban areas of Tabriz during the first Pahlavi period. Along with the introduction of new construction technologies and creation of new structures and their governing ideas, industrial and factory architecture was formed. Due to neighborhood with the Russian and Ottoman states and the presence of German and Polish engineers, Tabriz underwent the formation of industrial buildings in various parts of the city. The present study aimed at recognizing the architectural pattern of industrial factory in Tabriz during the first Pahlavi period. Hence, it sought to answer the following question: What is the architectural pattern of the factories in Tabriz and its potential values and capabilities in Pahlavi era?, The research methodology is a combination of field study, historical-interpretative, and analytical-descriptive methods. The data collection is based on library resources and it is founded on researchers’ analysis and inference; in terms of purpose and application of results, this study is categorized as applied research. The sample included Tabriz Hide Production Factory, Khosravi Leather Factory, Haj Abolghasem Javan, and Pashmineh Tabriz Factory. The results of the study indicated that the architectural pattern of Pahlavi’s industrial factories is simple and without complexity and has similar characteristics, such as quadrangular plans, brick facades with brick frames, gable roofs, using wooden and metal truss as well as a load-bearing wall with barrel-vault, using stringcourse and brick decoration in the facades.