واكاوي دلالت هاي تربيتي «قناعت» در مثنوي معنوي

Investigating the educational implications of "contentment" in Mathnawi

هدف اين پژوهش، واكاوي مفهوم و كاركردهاي «قناعت» در مثنوي معنوي و استنتاج دلالت هاي آن براي تربيت اخلاقي بوده است. اين تحقيق با رويكرد كيفي و با بهره گيري از الگوي بازسازي شده‌ي استنتاجي فرانكنا، انجام شده است. در بخش نخست تحقيق، پس از مروري اجمالي بر جايگاه و اهميت كتاب مثنوي معنوي، مفاهيم اخلاق و قناعت، برخي از ويژگي هاي مبنايي قناعت در قالب گزاره هاي واقع نگر و اصول تربيتي بازشناسي شده و در ذيل هر اصل، ابتدا سند قرآني يا روايي هر مبنا بيان شده و پس از آن، نكته اصلي ناظر به هر مبنا، از مثنوي معنوي، تبيين شده است. گزاره هاي بازشناسي شده در اين پژوهش عبارتند از: قناعت به مثابه‌ي راهي براي نيل به حيات طيبه، عاملي بر حفظ اقتدار و عزت نفس، گنج استغنابخش و بي‌نيازي، عامل مميزه با بخل، عامل آرامش روح در تقابل با حرص، زمينه ساز شادي و محور همبستگي مفاهيم توكل، رزق و رضايت دروني. در دنياي امروز كه مصرف گرايي و دلبستگي به تعلقات دنيوي از جانب نظام سرمايه داري به صورتي هدفمند به جوامع مختلف القاء مي گردد، لازم است تا نظام تعليم و تربيت كشور ما با اتكا به آموزههاي ديني و انديشه هاي اثرگذار افرادي مانند مولانا، «قناعت» را به مثابه هدفي تربيتي در دستور كار قرار داده و نسلي «قانع و خودبسنده» تربيت نمايد.

The purpose of this study is to investigate the concept and functions of "contentment" in the book ‘Mathnawi” and to deduce its implications for moral education. This study was conducted using a qualitative approach and using the reconstructed Frankena inference model. In the first part of the research, after a brief overview of the status and importance of the Mathnawi, the concepts of ethics and contentment, some of the basic characteristics of contentment are recognized in the form of realistic statements and educational principles, and under each principle, first, the Quranic or Hadith document is stated and then the main point of view of each principle is explained from the Mathnawi. Recognized propositions in this study include: contentment as a way to the “Hayat tayyebeh”(Pure Life), a factor for maintaining self-esteem, a treasure for freedom of want, a factor to distinguish from envy, a tranquilizer of greed, a source of happiness and a factor for correlation between reliance to God, daily bread and internal satisfaction. In today's world, where consumerism and attachment to worldly attitudes are instilled to different societies by the capitalist system, it is necessary for our national education system to rely on influential religious teachings and ideas like Rumi, to put 'contentment' as an educational goal and nurtured a 'convincing and self-sufficient' generation.