كليدواژه :
زبان هاي ايراني , فارسي باستان , aiva- يكي , فعل كنش نمود , حذف فعل
چكيده فارسي :
در عبارت كليشه‌اي aivam parūvnām xšāyaθiyam كه در مقدمۀ تعدادي از كتيبه‌هاي پادشاهان هخامنشي تكرار مي‌شود، همۀ محققان aivam را عدد و xšāyaθiyam را معدود آن انگاشته و عبارت را «يك شاه از بسياري» ترجمه كرده‌اند؛ اما بررسي دقيق ارتباط نحوي اجزاء و اركان عبارت و مقايسۀ آن با عبارت مقدم برخود، مثلاً haya Dārayavahum xšāyaθiyam akunauš «(آن) كه داريوش را شاه كرد» صراحتاً نشان مي‌دهد كه در عبارت مورد بحث ما فعل جمله، يعني akunauš به قرينۀ همين جملۀ اخيرالذكر حذف شده، به بيان ديگر ساختار عبارت در اصل (haya) aivam parūvnām xšāyaθiyam (akunauš) بوده است. اين مقاله به تعيين نقش نحوي aivam و xšāyaθiyam و توجيه نقش paruvnām اختصاص يافته و در طول آن كوشش شده است تا با ذكر شواهدي از متون اوستايي و فارسي باستان نشان داده شود كه بر خلاف پندار رايج، aivam … xšāyaθiyam عدد و معدود نيستند، بلكه aivam وصف مبهمي است كه نقش مفعول صريح فعل كنش‌نمود akunauš را بر عهده گرفته و xšāyaθiyam مسند آن است، بنابر اين عبارت مورد بحث را با اطمينان خاطر مي‌توان «يكي را، شاهِ بسياران» ترجمه كرد.
چكيده لاتين :
In the cliché phrase aivam parūvnām xšāyaθiyam, which is repeated in the preface to a number of inscriptions of the Achaemenid kings, all scholars number aivam and xšāyaθiyam as few and translate the phrase "a king of many"; The precise syntactic relation between the components of the phrase and its comparison with the preceding one, such as haya Dārayavahum xšāyaθiyam akunauš "(who) made Darius the King", clearly shows that in our phrase the verb in question, ie akunauš, is related to the same sentence. The recent omission has, in other words, been the structure of the phrase (haya) aivam parūvnām xšāyaθiyam (akunauš). This article is devoted to defining the syntactic role of aivam and xšāyaθiyam and justifying the role of paruvnām and has attempted to show by citing evidence from ancient Avestan and Persian texts that, contrary to the common notion, aivam ... xšāyaθiyam are not integers but in number. aivam is an ambiguous description that assumes the explicit object of the verb akunau فع, and xšāyaθiyam is the subject of its action, so the phrase can be safely translated as "one, king of many."
