بزرگ‌نمايي نقش بيگانگان در نهضت تحريم تنباكو و تأثير آن بر تاريخ‌نگاري نهضت

Magnifying the Role of Foreigners in the Tobacco Prohibition Movement and Its Impact on the Movement's Historiography

نهضت تحريم تنباكو در شرايطي به‌وقوع پيوست كه ميان دو قدرت استعماري روس و انگليس رقابت شديدي بر سر ايران در جريان بود. انگليس و روس هركدام به ميزان اهداف و منافعشان با نهضت تحريم تنباكو مرتبط بودند. انگليس صاحب‌امتياز رژي بود و روس كه تلاش مي‌كرد به‌منظور محدودسازي نفوذ انگليس و احياي نفوذ از‌دست‌رفته خود مانع از به نتيجه رسيدن امتياز رژي شود. اين زمينه باعث شده برخي تحليل‌گران نقش زيادي براي اين رقابت در نهضت تحريم قائل شده، تا جايي كه برخي نهضت تحريم را طرح مشخص و از پيش‌طراحي شده روس‌ها قلمداد مي‌كنند. سؤال اصلي تحقيق اين است كه آيا رقابت روس و انگليس در ايران به ميزاني بوده كه بتوان واقعه تحريم تنباكو را محصول آن دانست؟ آيا اساساً نهضت تحريم تنباكو به نحوي كه اتفاق افتاد، مي‌توانست اهداف و منافع روسيه را در تقابل با انگليس تأمين كند. در اين مقاله تلاش شده با روش تحليلي ـ تاريخي و به تكيه بر اسناد و منابع دسته اول، ابتدا كيفيت و كميت اين رقابت مورد‌بررسي قرار گيرد و ميزان واقعي نفوذ روسيه مورد ارزيابي قرار گيرد و سپس با نگاه انتقادي به بررسي ديدگاه‌هايي بپردازد كه نهضت تحريم تنباكو را برنامه روس‌ها براي تضعيف انگليس معرفي مي‌كنند.

The tobacco boycott took place at a time when there was fierce competition between the two colonial powers, Russia and Britain, on Iran. Britain and Russia were each linked to the tobacco ban movement to the extent of their goals and interests. Britain had Reggie concessions, and the Russians tried to prevent Reggie concessions in order to limit British influence and restore their lost influence. This has led some analysts to attribute much of this competition to the boycott movement, to the point that some see the boycott as a premeditated plan by the Russians. The main question of the research is whether the competition between Russia and Britain in Iran was such that the tobacco embargo could be considered as a product of it? Could the tobacco boycott movement, as it happened, have served Russiachr('39')s goals and interests against Britain? In this article, using the analytical-historical method and relying on the origional documents and sources, first the quality and quantity of this competition is examined and the real extent of Russiachr('39')s influence evaluated and then the views of the sanctions movement are examined critically. Tobacco is introduced by the Russians as a plan to weaken Britain.