ريشه ها و پيامدهاي سياسي اجتماعي ديدگاه گاندي درباره خدا و نسبت آن با حقيقت

مقاله حاضر ريشه ها و پيامدهاي سياسي اجتماعي ديدگاه گاندي در باره خدا و نسبت آن با حقيقت را بررسي ميكند. تصورگاندي از خدا و حقيقت، ريشه در مكتب فلسفي ودانتا (Vedanta)، آيين ديني ويشنويي (Vaishnavism) و مطالعات او درباره اسلام و مسيحيت دارد. بر اساس مكتب ودانتا، حقيقت در دو مرتبه نيرگونا (nirguna/ حقيقت عاري از صفت يا مقام ذات) و ساگونا (saguna/ حقيقت مزين به صفات يا مقام اسماء و صفات) مطرح است. در آيين ويشنويي نيز از ويشنو كه يكي از خدايان ودايي است، بعنوان خداي متشخص و اصل محافظت كننده عالم ياد ميشود. گاندي بدليل گرايش فلسفي به مكتب و دانتا و اعتقاد خانو ادگي به آيين ويشنويي، هم به خداي غيرمتشخص (ودانتايي) و هم به خداي متشخص (ويشنويي) باور داشت. او در ابتداي سير فكريش بدلايل گوناگون، به اين نتيجه ميرسد كه خدا عين حقيقت است، زيرا فقط از خدا ميتوان بعنوان حقيقت ياد نمود. به نظر او حقيقت صفت خدا نيست بلكه عين خداست؛ در متون فلسفي هند نيز براي حقيقت از واژه ساتيا (satya) استفاده ميشود كه ريشه در سات (sat/ هست) دارد، يعني خدا عين حقيقت و هستي است. گاندي سپس به اين نتيجه رسيد كه بجاي اينكه بگويد «خدا حقيقت است»، بگويد «حقيقت خداست». از نظر او ميان دو گزاره «خدا حقيقت است» و «حقيقت خداست» تمايز ظريفي وجود دارد. او تنها راه رسيدن به حقيقت را طريق آهيمسا (ahimsa) ميداند و در تبيين مفهوم آهيمسا به مفهوم ديگري بنام ساتي آگراها (satyagraha) اشاره ميكند كه بنظر او تكنيك بكار بردن آهيمسا است. ديدگاه گاندي درباره خدا و حقيقت، تاثير زيادي بر نحوه مبارزات سياسي و اجتماعي او عليه استعمارگران انگليسي داشت كه در اين مقاله به آن پرداخته ميشود.