اعتياد و ديگربودگي: مطالعۀ جامعه‌شناختي فيلم داركوب از منظر آلوده‌انگاري

Abjection and Otherness: The Sociological Study of Axing from the Abjection Approach

داركوب (1396) فيلمي به كارگرداني بهروز شعيبي است كه تأثير اعتياد را در برساخته شدن هويت فردي و اجتماعي شخصيت اصلي فيلم، مهسا، به تصوير مي‌كشد. در طول فيلم، اعتياد مهسا باعث مي‌شود كه اطرافيانش او را فردي انزجارآور و گونه‌اي از آلودگي اجتماعي محسوب كنند و به تحقير و طرد او بپردازند؛ ازاين‌رو، شخصيت مهسا و چگونگي برساخته شدن هويت اجتماعي او از ديدگاه آلوده‌انگاري قابل بررسي است. ساختار روايي داركوب را مي‌توان داراي دو سطح از آلوده‌انگاري دانست؛ سطح نخست، به برساخته شدن شخصيت مهسا به‌عنوان «امر آلودۀ» اجتماعي دلالت مي‌كند و سطح دوم، ارتباط او با جمعيت‌هاي آلوده‌انگاشته و چگونگي شكل‌گيري آن‌ها را نشان مي‌دهد؛ به همين دليل، در اين مقاله از تلفيق دو رويكرد موجود در نظريۀ آلوده‌انگاري، يعني رويكردهاي روان‌شناختي و جامعه‌شناختي، براي بررسي ماهيت اعتياد به‌عنوان آلودگي اجتماعي و معتاد به‌عنوان «امر آلوده» استفاده مي‌شود. اين دو رويكرد داراي مؤلفه‌هاي مشتركي همچون «ديگربودگي امر آلوده»، «برساخته شدن گفتماني آن» و «سياليتش در مرزهاي سوژه» هستند. با استفاده از اين سه مؤلفه، چگونگي شكل‌گيري فرد معتاد به‌عنوان «امر آلوده» و ارتباط اين برساختۀ آلوده‌انگاري با تشكيل «جمعيت‌هاي آلوده‌انگاشته» و جغرافياي فرهنگي مربوط به آن‌ها بررسي مي‌شود. در اين مقاله مشخص مي‌شود كه سه مؤلفۀ مشترك در دو رويكرد آلوده‌انگاري نه‌تنها عواملي براي برساختن فرد به‌عنوان «امر آلوده» هستند، بلكه منجر به تشكيل جمعيت‌هاي آلوده‌انگاشته و مناطق حاشيه‌اي آلوده مي‌شوند.

Axing (2018) is a movie directed by Beheooz Shoaibi depicting the influences of addiction on its female character’s social and personal identity. In the movie, Mahsa’s addiction is considered as a source of disgust and social contamination, and a reason for her abandonment. Therefore, Mahsa’s character and the way her social identity is constructed can be analyzed based on theories of abjection. Abjection in Axing has two narrative layers. The first layer pivots on Mahsa’s interactions with her ex-husband’s new family and her own family, while the second narrative layer relates Mahsa to the abject populations and zones who reside on the margins of society. Accordingly, in this article, the two approaches of abjection, psychological and social, are utilized for the study of addiction as social abjection and an addicted person as “the abject”. The two approaches are found to share three same features: “the otherness of the abject”, “its discursive construction” and “wandering on the borders of subject”. Therefore, by utilizing these three features, the construction of an addicted person as a construct of abjection is studied and its relation with the formation of abject populations and zones are explained. In this article it is clarified that the mentioned features are not only the main factors in the social construction of an addicted person as “the abject”, but also result in the formation of abject populations and zones.