اندازه‌گيري هزينه هاي اجتماعي انحصار در بخش صنعت ايران و تعيين عوامل مؤثر بر آن

Measuring the social costs of monopoly in Iran's industrial sector and determining the factors affecting them

هدف محوري مطالعه حاضر، بررسي هزينه هاي اجتماعي انحصار و تعيين عوامل موثر بر آن است. جهت اندازه گيري هزينه هاي اجتماعي از سه روش هاربرگر، پوزنر و كالينگ مولر استفاده مي شود و بدين منظور، از داده هاي 130 صنعت كد چهاررقمي ISIC در طي سال هاي 1383 تا 1396 استفاده شد. از طرفي براي تجزيه و تحليل الگو از روش هاي اقتصاد سنجي پانل ديتا و گشتاورتعميم يافته و نرم افزار ايويوز 10 استفاده مي شود. قابل ذكر است كه هزينه هاي اجتماعي در آثار قبلي در ايران اندازه گيري شده است اما در اين مطالعه عوامل موثر بر هزينه هاي اجتماعي انحصار نيز ارزيابي مي شود. يافته هاي تحقيق مويد اين موضوع است كه ميزان هزينه هاي اجتماعي انحصار در دو روش پوزنر و كالينگ-مولر بسيار بيشتر از روش هاربرگر بوده كه موجبات اختلال در تخصيص بهينه منابع و كاهش رفاه جامعه را فراهم مي كند. همچنين نتايج حاصل از بررسي عوامل موثر بر هزينه هاي اجتماعي انحصار نشان مي دهد در هر سه رويكرد تمامي متغيرها با سطح احتمال 5% معني دار و علامت متغيرها مطابق با انتظارات تيوريك است. بطوريكه متغيرهاي شاخص تمركز، شدت تبليغات و شدت تحقيق و توسعه از مهم ترين متغيرهاي اثرگذار بر هزينه هاي اجتماعي بوده و موجب افزايش آن مي شوند.

The main purposes of this study are to investigate the social costs of monopoly and to determine the factors affecting them. To measure social costs, three methods of Harberger, Posner and Calling Müller are used, and for this purpose, data from 130 ISIC four-digit code industries during the years 2004 to 2017 were used.To analyze the model, panel data, Generalized Method of moments and Eviews 10 were used. Although in the previous studies, social costs of monopoly in Iran have been measured, in this study, the factors affecting them are also evaluated. The research findings show that the social costs of monopoly in the Posner and Kaling-Muller methods are much higher than in the Harberger method, which causes disturbance in the optimal allocation of resources and reduces the welfare of society. Also, the results of the study of factors affecting the social costs of monopoly show that in all three approaches, all variables with a level of probability of 5% are significant and the signs of the variables are in accordance with theoretical expectations. As the variables of concentration index, advertising intensity and research and development intensity are the most important variables affecting social costs and increase them.