ارزيابي تنوع ژنتيكي در اكوتيپ‌هاي وحشي شنبليله (.Trigonella monantha C. A. Mey) بر اساس صفات مورفولوژيكي

Genetic Diversity in Wild Ecotypes of Fenugreek (Trigonella monantha C. A. Mey.) Based on Morphological Traits

به منظور بررسي تنوع ژنتيكي براي صفات مورفولوژيكي و نيز تعيين ارتباط بين عملكرد دانه و اجزاي آن در 40 اكوتيپ وحشي شنبليله (Trigonella monantha C. A. Mey.) جمع‌آوري شده از نقاط مختلف كشور،‌ موجود در بانك ژن گياهي ملي ايران، مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج پژوهش حاكي از تفاوت معني دار اكوتيپ ها از نظر كليه صفات كمي در سطح احتمال يك درصد بود. مقايسه ميانگين ها نشان داد اكوتيپ شماره 1 (لرستان- ازنا 1) از لحاظ تعداد ساقه فرعي در گياه، تعداد برگ تا اولين گل، تعداد برگ در گياه، وزن 100 دانه، طول دمبرگچه، عرض برگچه و عملكرد تك بوته نسبت به ساير اكوتيپ ها برتري داشت. ضرايب همبستگي بين صفات كمي نيز نشان داد كه تعداد ساقه فرعي، تعداد برگ در گياه، وزن 100دانه، تعداد نيام در گياه، طول دمبرگچه، طول دانه و عرض دانه همبستگي مثبت و معني داري با عملكرد دانه در گياه داشتند. ضريب تنوع شانون براي صفات كيفي نيز تنوع بالايي را براي شكل نيام، رنگ دانه، تزئينات سطح دانه و وضعيت پراكندگي نيام نشان داد. تجزيه رگرسيون گام به گام حضور معني دار وزن 100 دانه، تعداد نيام در گياه، طول دمبرگچه و طول نيام در مدل را نشان داد. تجزيه به عامل ها با استفاده از تجزيه به مؤلفه هاي اصلي قادر به استخراج نه عامل بود كه اين عامل ها مجموعأ 75/66درصد از واريانس كل را توضيح دادند. بر اساس تجزيه خوش هاي براي صفات كمي و كيفي اكوتيپ ها به ترتيب در چهار و پنج گروه متفاوت قرارگرفتند. اين اكوتيپ هاي وحشي شنبليله از نظر صفات مورد مطالعه تنوع بالايي داشتند كه مي تواند در تحقيقات به نژادي مورد استفاده قرار گيرد.

To investigate genetic diversity using morphological traits and to determine the relationship between seed yield and its components, 40 Trigonella monantha ecotypes collected from different areas in Iran and are preserved in the National Plant Gene Bank of Iran were evaluated. The results showed significant differences (P < 0.01) among ecotypes for all the evaluated traits. Mean comparisons revealed that ecotype No. 1 (Lorestan- Azna1) was superior than the others for seed yield plant-1, sub branch number plant-1, number of leaves to the first flower, number of leaves plant-1, 100-seed weight, petiole length, and leaflet width. There was significant and positive correlation between seed yield and number of branches plant-1, number of leaves plant-1, 100-seed weight, and number of pods plant-1, petiole length, seed length, and seed width. Shannon index showed that pod shape, seed color, seed surface ornaments, pod distribution in the plant had high variability. Stepwise regression analysis indicated that 100-seed weight, number of pod plant-1, petiole length and pod length had significant effects on the seed yield. Factor analysis using principle components method could extract nine factors that in total explained 75.66% of the total variance. Cluster analysis for quantitative and qualitative traits classified the ecotypes into four and five different groups, respectively. In conclusion, there is high genetic diversity in the wild ecotypes of T. monantha for the morphological traits which can be used in fenugreek breeding programs.