بررسي تحولات سياست‌گذاري رفاهي مسكن در ايران (1358-1392)

A Study of Changing House Welfare Policies in Iran (1979-2013)

اين مقاله به مطالعه سياست مسكن در ايران مي‌پردازد. سياست مسكن به ‌عنوان بعدي از سياست اجتماعي مي‌تواند تحت تأثير جهت‌گيري‌ها و رويكردهاي دولت‌ها قرار گيرد. اما درباره اينكه در ايران دولت‌هاي گوناگون چه جهت‌گيري نسبت به سياست مسكن داشته‌اند دريافت دقيقي وجود ندارد. اين مسئله خصوصاً درباره گروه‌هاي كم‌درآمد داراي اهميت مديريتي است. پرسش اين پژوهش اين است كه تأثير عملكرد دولت‌ها بر سياست مسكن اقشار كم‌درآمد در ايران چگونه بوده است؟ براي پاسخ به اين پرسش سياست مسكن در دو بعد درون داد قانوني و برون داد اجرايي در طول سال‌هاي 1358 تا 1392 با استفاده از داده‌هاي كيفي موردمطالعه قرار گرفت. نتايج پژوهش نشان داد سياست مسكن در بعد درون داد قانوني در بازه زماني مورد بررسي تابعي از رويكرد دولت‌ها بوده است. اما از بعد برون داد اجرايي باوجود تفاوت در نوع سياست‌گذاري مسكن در دولت‌هاي مختلف، نتايج و عملكرد سياست‌گذاري در خصوص تأمين مسكن اقشار كم‌درآمد مشابه بوده است. اين بدان معني است كه سواي اختلافات در برخي درون دادهاي قانوني، سياست‌هاي دولت‌هاي يادشده در حوزه مسكن خصوصاً از دولت سازندگي تاكنون نتوانستند از چنان سنجيدگي و كارايي لازم برخوردار باشند كه كم‌درآمدها را به حق خود در زمينه تأمين مسكن مناسب برسانند و لذا اسكان غيررسمي افزايش‌يافته و بر ميزان بي‌مسكني و بدمسكني در طول سال‌هاي اخير افزوده‌شده است. با فاصله گرفتن از دهه اول انقلاب تاكنون سياست‌گذاري مسكن به‌گونه‌اي بوده كه انباشت سرمايه را براي سوداگران فراهم كرده و از سوي ديگر منجر به شهروندزدايي از اكثريت جامعه گشته است. اين امر منجر به كالايي شدن زمين و مسكن و رشد ارزش مبادلاتي آن شده است.

This article studies the policy of housing in Iran. Housing policy as the next dimension of social policy can be influenced by the orientations and approaches of governments. However, there is no accurate indication of how different governments are oriented towards housing policy in Iran. This is especially important for low-income groups. The question of this research is that how did governments influence the housing policy of low-income groups? To answer this question, the housing policy was examined in two dimensions of legal input and Executive output over the years 1979 to 2013 using qualitative data. The results of the study showed that housing policy in the legal input was influenced by the government's approach. But from the executive perspective, despite the difference in the type of housing policy in different governments, the results and practices of housing policy have been similar to those of low-income groups. It means that Government policies have so far not been able to make such a viable and effective operation that lowers incomes to their right to provide adequate housing. Therefore, informal settlement has increased and the amount of homelessness has been increased over the recent years. With the advent of the first decade of the revolution, housing policy has so far provided for the accumulation of capital for traders and, on the other hand, has led to the Lack of citizenship for the majority of society. This situation has led to the commoditization of land and the growth of its exchange value.