كليدواژه :
گندم , زنگ نواري , پرآزاري , ژنهاي مقاومت موثر , ژنهاي مقاومت غير موثر
چكيده فارسي :
چكيده زنگ زرد گندم با عامل puccinia striiformis f. sp. tritici يكي از مخرب ترين بيماري هاي گندم نان در جهان است. اين بيماري يك تهديد دايمي براي توليد گندم در بيشتر كشورهاي آسياي مركزي و غربي بوده است. تعداد زيادي از نژادها با فاكتورهاي بيماريزايي جديد به طور پيوسته در اين نواحي تكامل مي يابند كه موجب شكسته شدن ژن مقاومت مورد استفاده مي شوند. از اين رو، دانش وآگاهي در خصوص كارايي ژن هاي مقاومت، به نژاد گران را قادر مي سازد تا ژن هاي موثر را در برنامه هاي به نژادي قرار دهند. اين پژوهش در فاصله‌ي سال هاي 1394 تا 1395 به مدت دو سال به منظور تعيين كارايي ژن هاي مقاومت در اردبيل و شناسايي الگوي بيماريزايي عامل زنگ زرد تحت شرايط مزرعه اي با كاشت ارقام افتراقي ولاين هاي تقريبا ايزوژنيك انجام شد. واكنش گياهچه اي نيز تحت شرايط مزرعه اي در سال 1389 بررسي شد. نتايج بررسي نشان داد كه ژن هاي مقاومت yr3v، yr3a،yr4a ، yr4، yr5، yr10، yr15، yr16، yrcv، yrsd و yrndژن هاي مقاومت موثري بودند و ژن هاي مقاومت غير اختصاص نژاديyra3 ، yra4، yr18، yr29، yr30 و نيز ژن هاي موجود در ارقام parula و pavon76، ژن هاي نسبتا موثري در طي دوره‌ي پژوهش بودند. براي ارقام حامل ژن هاي yr1،yr2، yr6،yr7، yr9، yr17، yr20، yr21، yr22، yr23، yr24، yr25، yr26، yr27، yrsu وyra حداقل در يك سال بيماريزايي مشاهده گرديد. بنابراين، اين ژن ها در برابر عامل بيماري غيرموثر بودند. تجزيه‌ي خوشه اي نيز بر اساس واكنش هاي گياهچه اي و گياه كامل، ارقام را در گروه هاي مختلفي قرار داد كه بيانگر تنوع بسيار بالا بين ژنوتيپ هاي مورد مطالعه بود. ژن هايي كه تحت شرايط طبيعي در برابر زنگ زرد ژن هاي مقاومت موثري بودند، ممكن است به تنهايي يا در تركيب با ژن هاي مقاومت پايدار (غير اختصاص نژادي) جهت ايجاد ارقام گندم با عملكرد بالا، استفاده شوند.
چكيده لاتين :
Stripe (yellow) rust caused by Puccinia striiformis f. sp. tritici, is one of the most devastating disease of bread wheat (Triticum aestivum) in the world. This rust disease represents a constant threat to wheat production in several countries in Central and Western Asia (CWA). A wide range of virulent yellow rust pathotypes is evolving in this region causing the breakdown of widely utilized sources of resistance in wheat. Hence, the knowledge of effective resistance genes in the region will enable breeders to target those useful genes in their breeding programs. In order to determine of effective resistance genes in Ardabil, northwest of Iran, virulence patterns of wheat yellow rust were studied from 2015 to 2016 under the field conditions by planting of differential sets and isogenic lines. Seedling reaction was also evaluated under field conditions in 2010. Results showed that yellow rust resistance genes Yr3V, Yr3a, Yr4a, Yr4, Yr5, Yr10, Yr15,Yr16, YrCV, YrSD, YrND were effective and the race-nonspecific resistance genes YrA3, YrA4, Yr18 and Yr29 and genes in cultivars; Parula and Pavon 76 were partial effective during the study period. Virulence was observed for genotypes having resistance genes Yr2, Yr6, Yr7, Yr9, Yr17, Yr20, Yr21,Yr22, Yr23, Yr24, Yr25, Yr26, Yr27, YrSU, and YrA, and therefore, they were ineffective. Cluster analysis of genotypes based on the seedling and adult plant reactions, showed considerable diversity among the wheat cultivars/lines studied. The Genes found effective against yellow rust under natural conditions may be deployed singly or in combinations with durable resistance genes to develop high yield resistant wheat cultivars in wheat growing areas that yellow rust races have the same virulence pattern to the prevalent race/s of Ardabil.
