كليدواژه :
ايلخانان , نزهةالقلوب , جغرافياي تاريخي , كردستان , كرمانشاهان
چكيده فارسي :
در دوران ايلخاني، بخش غربي ايالت جبال، در اسناد ديواني، زير عنوان كردستان قرار گرفت. نزهةالقلوب نخستين متني است كه اطلاعات مشروح و بسيار گرانبها دربارۀ جغرافياي تاريخي كردستان ارائه مي‌دهد. در فهرستي كه حمدالله مستوفي از شهرها و اماكن جغرافياييِ اين ناحيه ارائه مي‌‌كند، برخي در طول قرون بعدي از ميان رفته و اسامي برخي نيز در نتيجۀ سهو نسخه‌نويسان تحريف شده است. اين پژوهش درصدد است تا براساس نزهةالقلوب، به شيوۀ توصيفي‌تحليلي به تعيين مكانِ برخي از شهرهاي آن بپردازد. اين مطالعه نشان مي‌دهد كه از هفده جاي‌نام مذكور در نزهةالقلوب، چهار مورد زير در استان كنوني سليمانيه در عراق قرار داشتند: قلعۀ خفتيان در نزديكي رود قلعه چولان، نيمراه در حوالي حلبچه، دربند زنگي در دهانۀ رود سيروان و دربند تاج‌خاتون در درۀ رود زاب كوچك و در محدودۀ شارباژير. شش مورد ديگر نيز به ترتيب در محدوده استان كرمانشاهان قرار داشتند: الاني در نزديكي جوانرود و دزبيل(= دربيل) احتمالاً درتنگ در نزديكي سرپل زهاب، خوشان در نزديكي كرند غرب، سلطان‌آباد چمچمال نيز در دامنۀ كوه بيستون و در نزديكي شهر كنوني بيستون، دينور نيز در نزديكي شهر كنوني سنقر كليايي و بسطام( احتمالاً طاق بستان) در حاشيۀ شهر كرمانشاه. شش مكان ديگر نيز هنوز پابرجاي هستند كرند، ماهيدشت، هرسين، كنگاور، كرمانشاه و الشتر( در لرستان).
چكيده لاتين :
During the Ilkhanid Period, the western part of the province of Jibal was named Kurdistan in administrative documents. Nuzhat al-Qulūb is the first text to provide detailed and valuable data about Kurdistan's historical geography. Some of the mentioned cities were ruined in the next centuries, and the names of some places are erroneously recorded in various manuscripts of Nuzhat al-Qulūb. Based on Mostowfī's Nuzhat al-Qulūb, by the historical analytic method, this study seeks to determine the location of some of the Kurdistan cities. This study shows that of the seventeen place-names mentioned in Nuzhat al-Qulūb, four places located in the present-day province of Soleimānieh in Iraq, as follows: Khuftiyān Castle near the Qal'eh Chūlan River, Nīmrāh near Halabja, Darband-e Zangī at the mouth of Sirwān River and Darband-e Tādj Khātūn at Little Zab River Valley and within Shārbazhir. Also, six other places that have disappeared today had located within current Kermanshahān: respectively, the city of Alānī near Javanrūd, Dezbil (or Drbīl) or possibly Dartang near Sar pol-e Zahab, Khūshān near Kerend-e Gharb, Solṭānābād-e Chamchamāl at the foot of Bistūn Mountain and near the present city of Bistūn, Dīnavar near the present city of Sonqor-e Kolyai and Bastam (=Visṭām, probably current Tāq-e Bostān) on the outskirts of Kermānshāh. Six other places are still present: Kerend, Māhīdasht, Harsīn, Kangāvar, Kermānshāh, and Alīshtar (in Lorestan).
