چكيده فارسي :
شعر به‌مثابۀ ابزاري مؤثر و سودمند، حضوري گسترده در متون تاريخي ايرانيان داشته و كاركردهاي گوناگوني را در بيان روايت، عهده‌دار شده است. حافظ، حافظۀ تاريخي و ايراني ماست و از زمرۀ شاعراني كه برخي از اشعارش، توجه تاريخنگاران ايراني را به خود جلب كرده است. آگاهي و دانش تاريخي حافظ، انگيزه‌هاي تاريخنگاران از واردكردن شعر وي در متون تاريخي، خصوصاً كاركردهاي آن در بيان روايت، موضوع پيچيده و شايستۀ درنگي است كه چندان به آن پرداخته نشده است. اين جستار با روشي توصيفي‌تحليلي، در پي پاسخگويي به اين سؤال است كه عوامل توجه تاريخنگاران ايراني به شعر حافظ شيرازي و كاركردهاي آن در بيان روايت چه بوده است. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌‌دهد كه شناخت و تحليل درست حافظ از مسائل تاريخي و استفاده از عناصر آن در اشعارش، به منظور حكمت، عبرت‌‌انگيزي و آگاهي‌‌بخشي، تأويل‌‌پذيري و تكثر معنايي و مضموني است. همچنين نزديكي نگاه تاريخي حافظ با خواسته‌‌ها و ديدگاه تاريخنگاران ايراني، در كنار اديب و صاحب ذوق بودن برخي مورخان، ازجمله عوامل توجه آنان به شعر حافظ در تاريخ‌‌نگاري بوده است. نيز نشان مي‌‌دهد كه اشعار حافظ كاركردهاي چندي ازجمله استنادي و استدلالي، تشريحي و توصيفي، تاريخي و روايي، تزئيني و آرايه‌‌اي، تفألي و كنشي و پركردن حلقه‌‌هاي مفقودشده و غايب را در روايت تاريخي داشته است. وجه تفألي و كنشگري شعر حافظ در خدمت عاملان تاريخي و مشاركت آن در شكل‌‌گيري رويدادها همچون عنصري مولد، يكي از شگفت‌‌انگيزترين كاركردهاي شعر وي در روايت تاريخي است.
چكيده لاتين :
Poetry, an effective and useful medium, has had a wide-spread presence in Islamic Iranian historiography texts and has taken various narrative functions. Hafiz is our historical and Persian memory. He is one of the poets that attract the attention of the Persian historians. Hafiz's historical knowledge and historians' motivation for bringing his poems in historical texts (mainly in the narrative) are essential subjects with little attention. With its descriptive-analytic method, this research tries to answer this question: what are the reasons behind historians' attention to Hafiz's poem and its functions in the narratives? The findings show Hafiz's purpose behind correct recognition and analysis of the historical subjects and utilization of their elements in his poetry: wisdom, instruction, acknowledgment, interpretability, and semantic and thematic plurality. Affinity of Hafiz's historical view with the desire and prospects of Persian historians and some historians' literary wisdom are the reasons behind their attention to Hafiz's poetry. Furthermore, his poetry has functions such as citation and argumentation, description and exposition, history and narration, decorative and array, divination, and active and filling the missing episode in the historical narrative. Hafiz's poem's divination and activity in the case of historical factors and its cooperation as a generative factor in the events' formation is one of the wondrous functions of his poem in the historical narrative.
