تجزية عنصري سكه هاي نقرة ناصرالدين شاه قاجار ضرب شده در يزد به روش پيكسي (PIXE)

Elemental Analysis of Silver Coins of Naser al-Din Shah's Qajar Issued Yazd by the PIXE Method

در دوره ناصرالدين‌شاه قاجار (1264-1313ه.ق.) قران‌هاي نقره فراواني بين سال‌هاي 1264-1294ه.ق. در ضرابخانه يزد به ضرب رسيده بود. نظام ضرب سكه دوره ناصري هرچند به صورت اسمي پيرو نظام تهران بود، اما در عمل هر شهر نظامي خودمختار داشت و سكه‌هاي بيشتر شهرها با مقادير متفاوت خلوص نقره به ضرب مي‌رسيد. اين مقاله بر آن است تا علاوه بر سنجش مقدار خلوص نقره و سير تغييرات آن در سكه‌هاي ضرب يزد، قدرت اقتصادي يزد را تبيين نمايد و آن را با شهرهاي اصلي ايران عصر قاجار، يعني مشهد، تبريز، اصفهان، و شيراز قياس كند. بنابراين تجزيه عنصري سكه‌هاي اين دوره با استفاده از شيوه پيكسي پايه اصلي اين پژوهش قرار گرفت و تعداد 22 سكه در 11 تاريخ متفاوت، مورد تجزيه عنصري قرار گرفت كه در نتيجه روند تغييرات ميزان خلوص نقره را به طور ميانگين در در كل اين دوره ضرب 90.09 درصد، تبيين نمود و جايگاه بالاي آن از نظر ميزان خلوص نقره در مقايسه با ضرابخانه‌هاي مشهد (84%)، تبريز (82%)، تهران (90%)، اصفهان (84%)، و شيراز (90%)، مشخص گرديد. در آخر نيز اطلاعات ارزشمندي از نوع معادن نقره مورد استفاده، يعني معادن سروزيت (Cerussite) و نحوه عيار زدن فلز سكه‌ها با فلزات مس و آهن، به دست آمد.

During the reign of Naser al-Din Shah Qajar (1264-1313 AH) there were many silver Qirans between the years 1264-1294 AH. He was beaten in Yazd Mint. Although the Naserite coinage system was nominally a follower of the Tehran system, in practice each city had an autonomous military system, and the coins of most cities were struck with different amounts of silver purity. In addition to measuring the purity of silver and its changes in the coins minted in Yazd, this article explains the economic power of Yazd and compares it with the main cities of Qajar Iran, namely Mashhad, Tabriz, Isfahan, and Shiraz. Therefore, the elemental analysis of coins of this period was the main basis of this study using pixie method and 22 coins in 11 different dates were analyzed as a result of the trend of changes in silver purity on average throughout this period. Multiplication of 90.09%, explained and its high position in terms of silver purity compared to the mints of Mashhad (84%), Tabriz (82%), Tehran (90%), Isfahan (84%), and Shiraz (90%) ), Determined. Finally, valuable information was obtained on the type of silver mines used, namely the Cerussite mines and how the coins were minted with copper and iron metals.