واكاوي رويكرد تاريخ‌پژوهان معاصرتاجيكستان به حكومت سامانيان

An Analysis of Contemporary Tajik Historian's Approach to the Samanid Government

بررسي تاريخ‌پژوهي كشورهاي همسايۀ ايران و نحوۀ نگريستن آنها به ميراث و تاريخ مشترك گذشته، زمينه‌اي مناسب براي گفت‌وگوي علمي بين متفكران كشورهاست. مقالۀ حاضر با بررسي و تحليل رويكرد تاريخ‌پژوهان تاجيكستان به دولت سامانيان، ميراث مشترك اين كشورها، سعي دارد تا به تلاش‌هاي مكمل ايشان از پژوهش‌هاي معاصر ايراني نيز توجه كند. مورخان تاجيك در دورۀ شوروي با فراهم‌كردن بستر هويت قومي، تاريخ‌پژوهي دورۀ استقلال را جهت دادند و با برجسته‌كردن جنبۀ هويت‌ساز دولت ساماني، به‌ويژه دورۀ اميراسماعيل ساماني، درصدد الگوسازي عملي از يك «دولتدار» و« امير عادل» برآمدند. آنها هويت ديگري را به شكل مبهم در شوروي و به‌طور برجسته در قوم ترك و ملت تاجيك جست‌وجو مي‌كنند كه خوشبختانه تاكنون، ستيزي با هويت ايراني نداشته است. تاريخ‌پژوهي دورۀ استقلال سعي دارد وجه ايجابي هويتي را در«خودي اميراسماعيل» و وجه سلبي را در«ديگر ازبك و ازبكستان» جست‌وجو كند. اين رويكرد، اگرچه پاره‌اي نواقص روشي و محتوايي را به شيوۀ تاريخ‌پژوهان تاجيكستان در دورۀ استقلال تحميل كرده است، همچنان از عنايت ويژۀ ايشان به پژوهش‌هاي ايرانيان و تداوم آن و اجتناب از رويكرد تهاجمي به فرهنگ ايراني برخوردار است.

Studying the historiography of Iran's neighboring countries, and how they view the shared heritage and history of the past, is a field for scholarly dialogue among thinkers. The present article attempts to consider the focus of their viewpoints on analyzing the approach of Tajikistan scholars to the Samanid as a shared heritage and tries to consider their complementary efforts in contemporary Iranian research. Tajik historians in the Soviet era, providing a platform for ethnic identity, directed the historiography. The same way, emphasizing the identity-building aspect of the Samanid, especially during Amir Ismail Samani, sought a practical model of a "statesm@n" and "Amir 'Adel." They are vaguely searching for another identity in the Soviet Union, especially among the Turk and Tajik people, who, fortunately, have not yet been at odds with the Iranian identity. Independent historiography seeks to find the positive side of identity in "Amir Ismail himself" and the opposing side in "Uzbek and Uzbekist@n". Although this approach has imposed some methodological and content shortcomings on Tajik historians during independence, it continues to pay special attention to Iranian research and its perpetuation and avoid an aggressive approach to Iranian culture.