تحليلي بر سير تحول ستون در ايرانِ پيش از اسلام

An analysis of the evolution of the column in pre-Islamic Iran

تغيير در شيوه‌هاي ساخت بناها و اجزاي آن‌ها و نيز دلايل اين نوآوري‌ها همواره يكي از سوالات مهم پژوهشگران بوده و تاريخ معماري ايران سرشار از اين‌گونه تغييرات است. يكي از اين موارد تغيير در نوع پوشش سقف است كه همواره يكي از دغدغه‌هاي معماران بوده است. در آغاز به دليل كوچك بودن فضاهاي معماري اين امر چندان سخت نبود و تنها با چند تكه چوب و ني و حتي پوست حيوانات امكان‌پذير بود، اما گذر زمان و نيازهاي جديد موجب شد تا تغييراتي در شيوه‌هاي معماري ايجاد شود. شيوه‌هايي هم‌چون فضاهاي ستون‌دار كه موجب شد تا اين شيوه براي سال‌هاي طولاني به عنوان روش اصلي ساخت بناها مورد استقبال قرار گيرد؛ اما پرسش‌هاي اصلي اين پژوهش اين است كه فناوري ساخت ستون به عنوان مسأله اصلي اين پژوهش كه داراي پيشينه هزاران ساله است، آيا به صورت يك نوآوري در دوره هخامنشي پديد آمده است؟ آيا ورود ستون به معماري ايران تحت تأثير معماري يونان بوده است؟ اين پژوهش قصد دارد با بررسي گزارش‌هاي منتشر شده از فعاليت‌هاي باستان‌شناختي، نخست به بررسي ريشه‌هاي ساخت ستون در آثار پيش از تاريخي ايران و در مرحله بعد نيز به معرفي آثار شاخص ستون‌دار در معماري ايراني بپردازد. با اين كه بسيار روشن است كه دوره هخامنشي اوج استفاده از ستون در معماري ايران است، اما دور از ذهن است كه چنين پيشرفتي در زمينه ساخت ستون يك‌باره به وجود آمده باشد.

Changing in constructions techniques and their components and also reasons of such innovations has been always an important question for researchers and the history of architecture in Iran is full of such changes. one of them is in type of roof that has always been one of architects’ concerns. At first, it was not that difficult because of small architectural spaces and it was possible by only a few pieces of wood, straw and even animal skins but, passage of time and new needs made changes in architectural styles. Styles such as columnar spaces that has been accepted for long years as the main method of buildings. Column is one innovative parts of Iranian architecture. Its usage starts from when human had constructed a shelter for himself and had used wooden poles and trees bough with litter as roof and to prevent bending wooden poles used on ceiling he used primitive column. In addition, some archaeologists believe that the evolution of architecture with flat rooms is the cause of emergence of the column. But the main questions of this research are that column making technology as the main issue of this research -that has thousands of years' history- did emerge as an innovation in the Achaemenids period? Has the entry of columns into Iranian architecture been influenced by Greek architecture? This research aims -by reviewing reports published on archaeological activities- first, consider the origins of column making technology in pre-historic Iranian works and then later introduces outstanding works in Iranian architecture. Although it is very clear that the Achaemenes period is the peak of the use of columns in Iranian architecture, but it is unthinkable that such an advance in column construction was created all at once.