چگونگي مواجهه علامه طباطبايي با نظرات زمخشري در تفسير الميزان

The Attitude of Allameh Tabatabai in “Tafsir Al-Mizan” about the Viewpoints of Zamakhshari

علامه طباطبايي در خلال بحثهاي تفسيري خود، آراي مفسران فريقين را به طور گسترده مورد استناد، بررسي و قضاوت قرار داده است. يكي از اين تفاسير كه از نظر ايشان داراي ارزش ويژه اي مي باشد، تفسير الكشاف زمخشري است. علامه در مواردي به اين تفسير استناد و از آن بهره گيري نموده و در موارد متعددي نظرات تفسيري وي را تاييد نموده است. همچنين در موارد مختلفي به بررسي و مقايسه ديدگاه زمخشري با آراي خود يا ديگر مفسران پرداخته و گاهي نيز لغزشهاي تفسيري زمخشري را ذكر و با دلايل و مستندات قرآني به نقد و رد آن نظرات پرداخته است. اين پژوهش با روش توصيفي تحليلي و با هدف بررسي چگونگي مواجهه علامه با نظرات زمخشري در تفسير الميزان به نگارش درآمده است. بدين ترتيب نگارنده پس از كشف گونه هاي مختلف بررسيهاي علامه در الميزان، نمونه هايي از آياتي را كه در آن به بررسي تفسير الكشاف پرداخته شده، به عنوان شاهد مثال ذكر مي كند. البته در بحثهاي اختلافي پس از ذكر ديدگاه زمخشري و بيان قضاوت علامه نسبت به آن، نظرات اين دو مفسر بر چند تفسير مرجع از مفسران شيعه و اهل سنت (به عنوان تفاسير معيار) عرضه شده كه غالبا ديدگاه علامه، به دليل مستند بودن به قرآن، صحيح تر بوده و گاهي نيز نظر زمخشري بر نظر علامه ترجيح داده مي شود. در نتيجه گرچه دو مفسر در مواردي اختلاف نظر دارند، اما در موارد قابل توجهي فهم نسبتا مشتركي از قرآن داشته اند، به طوري كه علامه در مواردي نظرات زمخشري را تاييد نموده و به آراي ايشان استناد مي نمايد و در مباحثي نيز به تنقيح، تصحيح و نقد اقوال وي مي پردازد.

Al-Mizan’s author has widely cited, analyzed and judged the views of commentators from different Islamic Denominations during his interpretative discussions. One of these interpretations which had a special value for Allameh Tabatabi is Zamakhshari’s interpretation of the Holy Quran called “Al-Kashshaf”. Allameh has cited and used this interpretation in many cases and in several other cases he has also confirmed his interpretive views. Besides, he has reviewed and compared Zamakhshari’s perspective with his own and other interpreters’ opinions in many different cases. He has mentioned Zamakhshari’s interpretation slips and discussed or rejected these views with Quranic documentation and reasons. This study is a descriptive-analytical one with the aim of finding the attitude of Allameh towards the viewpoints of Zamakhshari in the interpretation of al-Mizan. Therefore, the author cites examples of verses in which he explores the interpretation of Kashshaf, as an example, after discovering the different types of Allameh studies in al-Mizan that of course, in the controversial discussions that have followed Zamakhshari’s view and the statement of Allameh’s judgment, these two commentators have commented on several reference interpretations of Shiite and Sunni commentators {As standard interpretations}, often because of Allameh’s view {The reason for the Quran being documented} is more correct and sometimes Zamakhshari’s view is preferred to Allameh’s. As a result, although the two commentators disagree on a number of occasions, they substantially share a common understanding of the Quran, in which Allameh occasionally endorses the views of Zamakhshari’s, citing his views, and also expurgates, corrects, and criticizes his views.