سال‌هاي سرودن شاهنامه و ستايش محمود غزنوي

The Dates of Composing the Praise of Mahmoud Ghaznaviand the Shahnameh's Stories

فردوسي از سال 370 ه.ق سرودن شاهنامه را آغاز كرد و تا سال 384 ه.ق، تدوين نخست خود را به پايان برد. سپس همزمان با قدرت گرفتن محمود غزنوي در سال 387 ه.ق، به تدوين دوم شاهنامه مشغول شد و آن را تا سال 400 ه.ق به اتمام رساند. او در تدوين دوم، در ابتدا و انتهاي برخي از داستان‌ ها به سن و سال خود اشاره مي‌كند و محمود غزنوي را مي‌ستايد. پژوهشگران اشاره‌ هاي شاعر به سن و سالش و همچنين ستايش محمود را به سال‌ هاي پاياني سرودن شاهنامه نسبت مي‌دهند. برخي سال 394 ه.ق را سالي مي‌دانند كه فردوسي تصميم نهايي خود را براي اهداي كتاب به محمود غزنوي گرفته و تا سال 400 يا 401 ه.ق و يا سال ‌ها بعد از آن، محمود را مدح گفته و شاهنامه را به دربار فرستاده است و براي آن دلايلي چون فتح هندوستان يا بخشش خراج را ذكر مي‌كنند. از اين رو اين پرسش مطرح مي‌شود كه فردوسي در چه سالي، چه داستاني را به نظم درآورده و در چه سالي محمود غزنوي را مدح گفته است و اين دو موضوع چه ارتباطي با يكديگر دارد؟ در اين مقاله كه به روش تحليلي-اسنادي نوشته شده است، كوشش شده تا تاريخ سرودن داستان ‌هاي تدوين دوم همراه با ستايش محمود غزنوي مشخص شود. در پايان مي‌توان ديد كه ستايش محمود به پيش از سال 400 ه.ق بازمي‌گردد و نبايد آن را به سال‌ هاي بعد نسبت داد.

Researching the events of Ferdowsi's life is difficult; because the information about him is not clear. The available details to scholars, apart from Shahnameh, which is a cited recourse, are contradictory contents found in the Chahar Maqaleh (Four Discourses), Hajwnameh (verse lampoon) attributed to Ferdowsi, Introductions of Shahnameh and other sources, which all can easily confuse the researchers. It is therefore advisable to start with the context of Shahnameh which needs to be carefully analyzed and the result of this analysis can be considered as the basis for further research about this great Iranian poet. There are two dates that most scholars have now agreed on and both dates are based on the evidences presented in Shahnameh; one is Ferdowsi's birthday in 329 or 330 AH, and the other is the beginning of composing Shahnamehin 369 or 370 AH.