كليدواژه :
ضريح سيمين و زرين , معارف شيعي , نمادشناسي , امام رضا (ع) , هنر اسلامي , طرح و نقش
چكيده فارسي :
يادمان هاي ماندگار در حوزه فرهنگ، مذهب و تاريخ ملل به پيشينه جامعه و ژرفاي تفكر هر قوم وابسته است. اين آثار ارزشمند به درك وسيع، حكمت متعالي، آداب و ادب رايج زمانه، اخلاق و فرهنگ ديني و ملي متصل بوده و محصول قوام يافته آن به فن و مهارت آراسته شده است. ضريح به عنوان شاهكاري در ميان هنر، مهارت و صنعت و تركيبي از مجموعه ي هنرهاي صناعي، محلي براي حفاظت و صيانت از مضجع ذراري پاك نبوي )ص( مورد استفاده قرار مي گيرد، از سابقه ي ديرينه اي برخوردار است. بدين سبب دانش، نشان و اثري كم نظير جهت ارائه مفاهيم ولايي به زوّار و هنرنمايي محتوا محور كه توسط هنرمندان معتقد در مفاهيم پرغناي تشيعّ در جانشان پرورش يافته و در آثارشان به منصه ظهور رسيده، جلوت مي نمايد. در اين ميان مضجع پاك حضرت امام رضا )ع( و ضريح ايشان، از ديرباز و بخصوص از دورة صفويه تاكنون توجه ويژه اي را به خود جلب كرده است و هنرمندان شيعي و ايراني، بسيار در بارگاه ايشان به عرض ارادت عملي و هنرنمايي پرداخته اند. اين مقاله كه به روش تحليلي توصيفي وكاوشي با هدف بهره مندي از مفاهيم و معارفي كه از طريق سينه به سينه از هنرمندان هنر اسلامي، نگارگان، تذهيب كاران، طراحان نقوش سنتي و ضريح سازان به نگارنده منتقل شده، تدوين يافته است. پيرامون ضريح فعلي رضوي موسوم به سيمين و زرّين با بررسي هايي كه تاكنون اين نگارنده انجام داده است، مكتوب هاي كه محتوي تحليل ساختاري و نقوش تزئيني اين ضريح از جنبه ي بررسي مفاهيم مندرج در آن باشد، موجود نبوده است. اگرچه ضريح هاي پيشين رضوي نيز، توسط محققين بيشتر از جنبه ي تاريخ شناسي و درنهايت از جهت خوانش عناصر موجود در ضريح مورد بررسي قرار گرفته است و تحليل هاي مفهوم شناسي و يافتن ارتباطات نمادين با صورت و اجزاي ضريح، رخ نداده است. نتايج عمده تحقيق با استفاده از منابع كتابخانه اي و مفاهيم موجود در قرآن مجيد و احاديث و تاريخ و سيره ي ائمه معصومين عليهم السلام و معارف مستخرجه از ادبيات غنيّ ايراني شيعي و بهر ه مندي از دستاوردهاي محققين حوزه ي هنر اسلامي و مداقهّ در كليّات و اجزاي مختلفه ضريح سيمين و زرّين، ارائه شده است.
چكيده لاتين :
Permanent memorials in fields of culture, religion and history of nations depend on the social background and depth of musing in every tribe. These precious remnants are linked to wide comprehension, exalted philosophy, ordinary ceremonies of the time, religious and national morality and culture, and the consistent output is ornamented by artifice and technique. Shrine, as a masterpiece among art, artifice, industry and combination of industrial arts, is used to preserve and protect the chaste mausoleums of the descendants of Prophet MUHAMMED (peace be upon him), and holds an ancient past. Meanwhile, the Holy mausoleum of IMAM REZA(p. b. u. h.) and his Shrine have attracted great attention since a long time ago, especially during the Safavieh Reign, and many Persian and Shia artists have performed crafts and presented practical sincere in the Holy mausoleum. The article is codified in analysis and descriptive manner with the purpose of imparting the context and theosophy that has been transferred orally from the artists of Islamic arts, designers, illustrators, traditional pattern designers and shrine manufacturers to the author. Due to researches on the Razavi Shrine, also known as the Golden and Silver Shrine, which is done by the author, no script has been found which may contain conceptual studies of structure and tropical patterns so far. The general results are presented by the usage of library sources, concepts included in the Holy Qur`an, the history and behavior of Imams and the Hadith quoted by them, extracted theosophy from the Persian and Shia literature and achievements reached by investigators of Islamic arts, and scrutiny in the whole Golden and Silver Shrine including the details.
