بررسي زمينه معرفي «زيبايي شناسي» در تأملات درباره شعر الكساندر گوتليب باومگارتن

The Introduction of “Aesthetics” in Baumgarten’s Meditationes and Its Background

چنانكه مشهور است «زيبايي‌شناسي» نخستين بار توسط الكساندر گوتليب باومگارتن (62ـ1714) معرفي شد. متني كه نخستين بار باومگارتن در آن از زيبا‌يي‌شناسي يا «استتيك» نام مي‌برد، با عنوان تأملات فلسفي درباره موضوعات مرتبط با ماهيت شعر (1735) از جهات مختلف وامدار جريان‌هايي است كه در نگاه اول ممكن است با يكديگر نامرتبط به نظر آيند، اما در ساختار واحدي درهم آميخته‌اند و فهم هركدام از آن‌ها به فهم مقصود باومگارتن كمك مي‌كند. مثلاً از حيث محتوا، اين متن قرن هجدهمي آكنده از ارجاعات به هوراس (شاعر رومي سده يكم پيش از ميلاد) در باب سرودن شعر، و به طور خاص بسيار وامدار رساله هنر شاعري او است، در حالي‌كه اين محتوا در قالب اصطلاحاتي با منشاء دكارتي ريخته شده كه از خلال فلسفه لايب‌نيتس دگرگون شده و به دستگاه فكري باومگارتن راه يافته‌اند‌. روشي كه باومگارتن در اين متن پيش گرفته مستقيماً متأثر از مكتب كريستيان ولف، به شكل گزاره‌هاي منطقي مبتني بر تعاريف اوليه است كه هر كدام به شكل مقدمه‌اي بر گزاره‌هاي بعدي درمي‌آيند. علاوه بر همه اين‌ها، اصطلاح «استتيك» پيشينه‌اي نسبتاً طولاني در متون مذهبي قرون قبل از باومگارتن، و معاصر با خود او در متون متعلق به جنبش«پيتيسم» (شاخه‌اي از پروتستانتيسم) دارد كه آن را به اين واسطه واجد دلالت‌هاي اخلاقي نيز مي‌كند. تلاش و هدف و مسئله نوشته حاضر نماياندن اين شبكه درهم پيچيده در تصويري واحد است. چه عواملي باومگارتن را به معرفي زيبايي‌شناسي راهبر شدند؟ براي يافتن پاسخ، هركدام از موارد پيش‌گفته از حيث ارتباطشان با متن باومگارتن مورد بررسي قرار مي‌گيرند، تا با ورود به محتواي اين رساله، تصويري از زيبايي‌شناسي در خاستگاه آن نزد خواننده ترسيم شود.

In his Meditationes philosophicae de nonnullis ad poema pertinentibus Baumgarten famously called for Aesthetics, which he considered a branch of knowledge of the clear but confused perceptions that could not be reduced to any other kind of more distinct knowledge. This took place in a context of both Leibnizian-Wolffian Rationalism and Pietism. Regarding the first, Baumgarten used Leibniz’s taxonomy of ideas and depended on the Wolffian method, by using of which he tried to prove the possibility of what he called a “philosophical poetics”. His Poetics was mainly based on theories of Horace in his Ars Poetica. Regarding the second, he was influenced by the ideas about moral education by means of affections, present in the works of pietists such as August Hermann Francke about interpreting scriptures. Besides, it is crucial to draw attention to theological and biblical background of the word “aesthetics”. In the Bible, early christian texts and also in a book by Francke himself, “aisthesis” is an internal and spiritual perception, an insight based on affections. In this paper I have tried to put together these different aspects of the context of the Meditationes in a whole picture. I have concluded that based on this text by Baumgarten: there is always a notion of a “rule” present in aesthetics and it can also be interpreted in defence of poetry (and art) as a means of moral education by way of affections.