بناي يادماني تل آجري در بخش فيروزي شهر پارسه، رويكرد چندرشته اي جامع به تختگاه تخت جمشيد و شهر پارسه بخش دوم

Tol-e Ājori, a new monumental building in Pārsa, a multidiscipline approach to Persepolis and Pārsa Part 2

ناحيه باغ فيروزي در فضايي به وسعت بيش از 130 هكتار گسترده شده است كه درون آن 10 محوطه شناخته شده هخامنشي وجود دارد. از اين ميان هفت محوطه داراي عناصر معماري سنگي هستند، در يك محوطه بقاياي آجر روي سطح ديده مي شود، و دو محوطه تپه هايي مدور به ارتفاع 3 متر هستند. تل آجري در حاشيه شرقي باغ فيروزي در موضعي واقع شده كه محوطه فيروزي در 300 متري جنوب شرقي آن و تل جنگي ب در 400 متري شمال غربي آن قرار دارد. اين محوطه طي هشت سال (1390-1397) بررسي و كاوش باستان شناسي، مورد مطالعه واقع شد. نتايج كاوش هاي باستان شناسي در اين بخش از شهر پارسه نشان داد كه محدوده معروف به باغ فيروزي را از نظر تاريخي و كاركرد بناي مكشوفه در تل آجري، مي توان به دوره هاي آغازين و حتي پيش از ساخت بناي تختگاه تخت جمشيد منسوب و تاريخ گذاري كرد. بناي تل آجري يكي از يافته هاي ارزشمند باستان شناسي است كه خلا اطلاعاتي در خصوص شكل گيري شهر پارسه پيش از دوره داريوش اول را پر مي كند. با توجه به آجرهاي لعاب دار و نقشمايه هاي اسطورهاي حيوانات تركيبي به كاررفته در اين بنا، قدمت ساختمان تل آجري به دوره پيش از ساخت آپاداناي شوش و تخت جمشيد [بازمي گردد] و بيشتر به بناي دروازه ايشتار در بابل در آغاز سده ششم قم مشابه است. از اين منظر مقايسه سبك ساخت، شيوه هاي معماري و مطالعات باستان سنجي در خصوص چگونگي ساخت و شناخت مواد آجرهاي لعاب دار از سه محوطه تل آجري و شوش و بابل نقش تعيين كنندهاي در شناخت تاريخ و درك روابط فرهنگي اين دوره در جنوب غرب ايران داشته است. بناي تل آجري همراه با بناهاي پيراموني آن در بافت مكاني خود در فاصله 3/5 كيلومتري تختگاه تخت جمشيد، چشم انداز بافت شهري اين قسمت را به عنوان كهن ترين مرحله استقراري شهر پارسه حايز اهميت ساخته است. اين شناخت براي نخستين بار در پي كشفيات جديد باستان شناسي با اتكاء به روش هاي مطالعات پژوهشي چندرشته اي هييت باستان شناسي مشترك ايراني ايتاليايي در شهر پارسه تخت جمشيد و در چارچوب تفاهم نامه همكاري دانشگاه بولونيا، پژوهشكده باستان شناسي و با همكاري سازمان ميراث فرهنگي، دانشگاه شيراز و پايگاه ميراث جهاني تخت جمشيد انجام شده است.

The Bāgh-e Fīrūzi area spreads over 130 ha and includes 10 known Achaemenid sites: seven with stone architectural elements, one with baked bricks on the surface, and two corresponding to 3 m-high rounded tepes. Tol-e Ājori is located on the eastern fringe of Bāgh-e Fīrūzi, on a border defined by Bāgh-e Fīrūzi located 300 m to the SE and Tol-e Jangī B located 400 m to the NW. This area was studied and excavated over 8 years. Comprehensive study of Tol-e Ājori, located 3 km west of the Persepolis Terrace, must be approached by taking into account former research on Pārsa. Like various scholars before us, we think that the Bāgh-e Fīrūzi area should be seen as a part of the city linked to the royal residence of Persepolis. Remains of Achaemenid occupation near the village of Fīrūzi have gradually been brought to light by archaeologists surveying the vicinity of the Terrace in the attempt to place it within the perspective of wider town planning. The archaeological excavation results in this part of the city of Pārsa showed that in both historical and functionality sense, the discovered building in Tol-e Ājori in the area known as Bāgh-e Fīrūzi, can go back to the early phases or even before the construction of the Persepolis terrace. The Tol-e Ājori is one of the valuable archaeological finds that fills the gap in the formation of the city of Pārsa before Darius I. Paying attention to the glazed bricks and the figurative imagery of fantastical animals used in this building, the building in Tol-e Ājori goes back to before the construction of Āpādānā in Susa and Persepolis, and it resembles the Ishtar gate in Babylon at the beginning of the sixth century BC. In this regard, the comparison of the construction method; architectural trend; and analytical archaeological information with regards to the construction methods; and identification of the the materials used for glazed bricks from the three areas of Tol-e Ājori, Susa and Babylon will have a critical role in understanding the history and the cultural connections of this era in South- Western Iran. The Tol-e Ājori building and the surrounding structures are located 3.5 kilometres from Persepolis, and they highlight the importance of the cityscape in this part as the oldest urban area within Pārsa. This research is conducted for the first time after new archaeological discoveries by using multidisciplinary research studies of the joint Iranian- Italian archaeological teams in the Pārsa city of Persepolis , and within the framework of the cooperation agreement between University of Bologna, Archaeology Research Centre, cooperation of Cultural Heritage Organisation, Shiraz University, and Persepolis World Heritage site.