بررسي تطبيقي مكانيسم‏ هاي دفاعي در شعر ابوالعلاء معري و شوريده شيرازي

نقد روان شناختي يكي از حوزه هاي جديد نقد ادبي به شمار مي رود كه ناقد در آن با تكيه بر اصول و مباني روان‌شناسي، محرّك‌ها و هيجانات روحي و عوامل مؤثر بر آفرينش يك اثر ادبي را مورد بررسي قرار مي دهند و با بيان جريان باطني و احوال دروني شاعر، تأثيري را كه محيط، جامعه و سنن در تكوين اين جريان ها داشته اند مورد مطالعه قرار مي دهد؛ چراكه روان آدمي ابزارهايي را براي كاهش اضطراب و دفاع از خود در اختيار دارد كه به آن مكانيسم هاي دفاعي گفته مي شود. فرويد در سده بيستم ميلادي، آغازگر و پرچم‌دار روان‌شناسي علمي بود. شناخته‌شده‌ترين دسته بندي فرويد از ساختار اجزاي روان آدمي، الگوي نهاد، خود و فراخود است. ابوالعلاء معري (۹۳۷-۱۰۵۷م) و شوريده شيرازي (۱۸۵۷-۱۹۲۷م) دو شاعر نابيناي عرب و ايراني هستند كه در كودكي و پس از تجربه بينايي محدود، حس ديداري خود را از دست‌داده اند، اما با وجود اين توانسته اند پا به عرصه ادبيات نهاده و آثاري را بر جاي بگذارند. پژوهش حاضر بر آن است تا با رويكردي توصيفي–تحليلي و بر اساس مكتب آمريكايي ادبيات تطبيقي، به بررسي مكانيسم هاي دفاعي در شخصيت ابوالعلاء معري و شوريده شيرازي از خلال سقط الزند معري و ديوان شوريده بپردازد. نتايج اين جستار حاكي از آن است كه نابينايي دو شاعر منجر به يأسي آشكار در درون آنها شده و اشعارشان بيانگر ميل آنها به زيبايي و ديدار است و براي كاهش اضطرابي كه در پي نابينايي در آنان به وجود آمده، از مكانيسم هاي دفاعيرواني چون: جبران، باطل سازي، جابجايي، تحقير ديگران و ... استفاده كرده اند.