نگاهي به پارادايم قدسي در فلسفه ادبيات و هنر معاصر ايران

پارادايم به معني سرمشق‌ها و نمونه‌هاي حاكم بر ذهن و زبان دانشمندان در دوره‌هاي مختلف است و با اندكي تسامح، در علوم انساني و هنر نيز نظام‌هاي فكري غالب يا همان پارادايم‌ها قابل شناسايي است. هنرمندان بسياري خود را ذيل اين نمونه‌هاي غالب مي‌بينند و پيوندي عميق با انديشه‌هاي حاكم در زمان خود مي‌يابند. در ايران از سالهاي 1320 غالب هنرمندان و نويسندگان خود را وقف تبليغ براي پارادايم حاكم؛ يعني ماركسيسم كرده‌بودند و در دهه چهل، هنر مدرنِ خودارجاع «كانتي» بود كه هنرمندان و نويسندگان متعددي را مجذوب خود ساخت. يك دهه بعد، تفكرات بوم‌گراي اسلامي، كه در ادامه‌ي برخوردهاي مختلف با سنت پديد آمده بود، زمينه را براي رشد زيباشناسي «قدسي» ايجاد كرد. به بيان ديگر روشنفكران و نوانديشان ديني با بهره‌گيري از آراي فلاسفه غرب و سنت‌هاي مذهبي، نوع جديدي از فلسفه‌ي هنر و ادبيات را در ايران پي نهادند. اين نوانديشان كه افرادي چون علي شريعتي، مرتضي مطهري، عبدالكريم سروش، داوري اردكاني و ديگران بودند، گرچه در موارد متعددي اختلاف نظر داشته و دارند، در زيباشناسي به حضور يك «امر قدسي» در هنر اسلامي باور دارند. بنابراين، باورمندي به امرقدسي در كنار شرايط اجتماعي و سياسي ، به خصوص پس از انقلاب اسلامي، زمينه را براي رشد هنر اسلامي- انقلابي فراهم ساخته است.