بررسي آسيب‌هاي اجتماعي و تاريخي قرن هشتم هجري در شعر حافظ شيرازي

هنر و ادبيات، يكي از صادق‌ترين اشكال و تجلّي تاريخ يك ملت است. شاعران و هنرمندان، وجدان‌ و صداي زمانه‌شان هستند. تغييرات و دگرديسي‌ها اجتماعي و تاريخي، اگر اصالت و موضوعيّت داشته‌ باشند در قلمرو ادبيات نيز وارد مي‌شوند. در تاريخ ايران، شعر، محمول و جلوه‌گر مصائب، تكانه‌ها و دردهاي اجتماعي بيشماري بوده و چون رسانه‌اي فرهنگي و برنده، بسياري از آسيب‌ها و بحران‌هاي تاريخي و اجتماعي اين مرز و بوم را در خود ضبط و ثبت نموده است. در اين ميان حافظ شيرازي، به مثابه‌ي حافظه‌ي تاريخي و فرهنگي جامعه‌ي ايراني و همچنين يكي از ناقدان وضعيت اجتماعي و تاريخي قرن ‌هشتم هجري، بسياري از دردها و آسيب‌هاي تاريخي و اجتماعي زمانه‌اش را دريافته و در عالم شعري به آن واكنش نشان داده است. اين پژوهش با رويكردي تاريخي و روش توصيفي ـ تحليلي، آسيب‌هاي اجتماعي و تاريخي قرن هشتم هجري در ديوان حافظ را در كانون توجه خود قرار داده است. يافته‌ها بيانگر آن است كه: حافظ با فراست و وقوفي كم‌نظير، بسياري از آسيب‌ها و بحران‌هاي اجتماعي و تاريخي زمانه‌اش، نظير: ناامني و بي‌ثباتي، جبرباوري و تقديرگرايي، پيمان‌شكني، ريا و دوگانگي، بي‌اعتمادي، و چيرگي رذيلت بر فضيلت را دريافته و به شكلي ايضاحي و غيرايضاحي و به منظور آگاهي‌بخشي، آن را در اشعارش وارد نموده است. وي همچنين با كلامي سحرانگيز، در بسياري از مواقع بديل‌ها و راه‌كارهاي قابل‌تأملي از قبيل: شكيبايي، اختيارباوري، وفا، عشق و يكرنگي، آزمودن و عمل‌گرايي، خردسندي و درويشي، در مقابل اين آسيب‌هاي اجتماعي را، ارائه داده است.