ارزيابي محرك‌هاي توسعه شهري در ساختار‌ تاريخي (مورد مطالعه: بافت تاريخي شهر قم)

Analysing the urban development stimuli in historical area (A case study of Qom city)

در طي سال‌هاي اخير، سياست‌ها و برنامه‌هاي متعددي براي ارتقاء كيفي و بازآفريني بافت‌هاي نابسامان شهري به اجرا گذاشته ‌شده است. يكي از سياست‌هاي نوين در توسعه شهري به‌طور عام و در بازآفريني بافت‌هاي نابسامان شهري به‌طور خاص، به‌كارگيري اقدامات و پروژه‌هاي محرك توسعه با هدف تسريع و تسهيل فرايند تحول در اين بافت‌ها است. بافت تاريخي شهر قم به ‌عنوان قلب تپنده اين شهر در برگيرنده غني‌ترين ارزش‌هاي كالبدي، فرهنگي و تاريخي در سطح استان و حتي در سطح ملي است. تحقيق پيش رو با هدف تحليل و ارزيابي تحقق‌ يافتگي و ميزان اثرگذاري اين پروژه‌ها بر توسعه بافت تاريخي شهر قم صورت پذيرفته است؛ كه به لحاظ ماهيت از نوع پژوهش‌هاي ارزيابي تحليلي با بهره‌گيري از پيمايش ميداني (مصاحبه و پرسشنامه) مي‌باشد. داده‌هاي جمع‌آوري‌شده با استفاده از نرم‌افزار spss و آزمون‌هاي آماري (تي‌تك نمونه‌اي، فريدمن، آنوا) مورد تحليل قرار گرفت. يافته‌هاي تحقيق و پاسخ‌دهي به سوالات نشان داد كه هيچ‌يك از پروژه‌هاي عمراني انتخاب ‌شده به‌طور كامل و همه‌جانبه از نظر اقتصادي، اجتماعي فرهنگي، زيست‌محيطي و كالبدي نتوانسته به‌ عنوان محرك توسعه شهري در محدوده بافت تاريخي شهر عمل كند. از نظر پيامدهاي اقتصادي(پروژه محور عمارياسر، محور شهيد روحاني و پاركينگ طبقاتي) موفق ظاهر شده‌اند؛ از نظر پيامدهاي اجتماعي فرهنگي، همه پروژه‌ها به‌جز پروژه محور عمارياسر موفق عمل كرده‌اند؛ از لحاظ پيامد زيست‌محيطي، همه پروژه‌ها به‌جز پروژه محور عمارياسر و محور شهيد روحاني به اهداف خود رسيده‌اند و از نظر پيامد كالبدي، همه پروژه‌ها تاثيرگذار بوده اما بيشترين تاثير را پروژه‌هاي محور عمارياسر و شهيد روحاني داشته‌اند.

Over the past few years, there have been several policies and programs for improving the quality urban fabric and redevelopment. One of the new policies toward the urban development in general and in reconstructing disrupted areas in particular, is the use of development stimulus measures and projects intended to accelerate and facilitate the transformation of these textures. The historical texture of Qom city as the heart of this city includes richest physical cultural and historical values through the province and even at the national scale. Current study aims to analyzing the feasibity of these projects on the develoment of the historical section of the city. The methodology of thew research is based on statistical-analitical approaches whch is accompanied with field survey (interview and questionnaire). The collected data was assessed using SPSS and statistical tests (T single sample, Fridman, Anova, etc.). The findings of the research revealed that none of the projects has been able to act as stimulus of urban development in the historical texture in terms of economic, social-cultural environmental and physical aspects. From the point of economic impact, projects such as Amar-Yaser Road, Shahid Rohani Street and vertical parking can be recognized as successful projects. From a social point all of the projects failed except Amar-Yaser Road. Considering environmental impact, except Amar-Yaser and Shahid Rohani streets, all projects have achieved their goals; and in terms of physical all projects have been affective but projects Amar-Yaser and Shahid Rohani streets had most effect.