پديد آورندگان :
مافي غلامي، داود دانشگاه شهركرد - دانشكده منابع طبيعي و علوم زمين - گروه علوم جنگل , بهارلوئي، معصومه دانشگاه شهركرد - دانشكده منابع طبيعي و علوم زمين - گروه علوم جنگل , محمودي، بيت الله دانشگاه شهركرد - دانشكده منابع طبيعي و علوم زمين - گروه علوم جنگل
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: اكوسيستم‌هاي مختلف ساحلي، به ويژه مانگروها، تقريبا به‌صورت دائمي و همزمان، در معرض تنش‌ها و آشفتگي‌هاي چندگانه محيطي (ژئولوژيك، فيزيكي، شيميايي و بيولوژيك) قرار مي‌گيرند و از نظر ويژگي‌هاي‌شان در طول زمان و مكان، متنوع هستند. نتيجه مستقيم وقوع اين تنش‌ها و آشفتگي‌ها، كاهش وسعت و سلامتي مانگروها و به دنبال آن تشديد گرمايش جهاني و ساير تغييرات اقليمي، كاهش كيفيت آب‌هاي ساحلي، كاهش تنوع زيستي و تخريب زيستگاه‌هاي ساحلي است. با توجه به اين پيامدهاي نامطلوب ناشي از كاهش وسعت مانگروها، اولويت‌بندي اقدامات مديريتي و فراهم آوردن زيرساخت‌هاي مطلوب براي جلوگيري يا كاهش گستره اين اكوسيستم‌ها ضروري است. دست‌يابي به اين هدف در گرو آگاهي و اطلاعات كافي و دقيق درباره روند تغييرات ايجاد‌شده در مانگروها در طول زمان است كه مي‌تواند نقش مهمي در كارايي و موفقيت برنامه‌هاي احيا و توسعه آنها داشته باشد. بنابراين هدف اين پژوهش بررسي تغييرات ايجاد‌شده در گستره مانگروهاي استان هرمزگان در يك دوره زماني 30 ساله است.
مواد و روش‌ها: در اين پژوهش براي بررسي تغييرات گستره مانگروها در طول زمان، از تصاوير ماهواره لندست مربوط به مقاطع زماني 1986، 2000 و 2016 استفاده شد. پيش‌پردازش‌هاي لازم بر روي تصاوير با استفاده از نرم‌افزار Idrisi انجام گرفت و پس از استخراج نقشه‌هاي پوشش گياهي مانگرو در مقاطع زماني ذكر‌شده، تغييرات گستره مانگروهاي زون‌هاي رويشگاهي خمير، قشم، تياب، سيريك و جاسك در نرم‌افزار ArcGIS تجزيه و تحليل شد و مقادير متوسط تغييرات وسعت رويشگاه‌ها در دو دوره زماني قبل و بعد از سال 2000 و نيز تمام دوره 30 ساله محاسبه و بررسي شد.
نتايج و بحث: نتايج اين پژوهش نشان داد كه در ميان زون‌هاي رويشگاهي مورد بررسي (خمير، قشم، تياب، سيريك و جاسك)، زون رويشگاهي خمير بيشترين مقدار متوسط كاهش وسعت (4/64- هكتار در سال) و زون رويشگاهي سيريك بيشترين مقدار متوسط افزايش وسعت (23/5 هكتار در سال) را در دوره 30 ساله داشتند. نتايج همچنين نشان داد كه در دوره زماني 2000 تا 2016، زون‌هاي رويشگاهي سيريك و قشم به ترتيب بيشترين مقدار متوسط افزايش و كاهش وسعت را در ميان زون‌هاي مورد بررسي داشتند (به ترتيب با مقادير متوسط تغييرات وسعت برابر با 32/47 و 21/38- هكتار در سال). تجزيه‌و‌تحليل تغييرات وسعت مانگروها در رويشگاه‌هاي مختلف نشان داد كه به رغم كاهش وسعت كليه رويشگاه‌هاي مانگرو استان هرمزگان در دوره زماني پس از سال 2000، رويشگاه سيريك داراي افزايش قابل‌توجه وسعت در اين دوره زماني نسبت به دوره پيش از سال 2000 بود كه دليل آن جنگل‌كاري با گونه‌هاي حرا و چندل در پهنه‌هاي گلي اين رويشگاه در سال‌هاي اخير بوده است.
نتيجه‌گيري: نتايج بررسي تغييرات گستره مانگروهاي استان هرمزگان نشان داد كه روند تغييرات گستره مانگروهاي استان هرمزگان در طول دوره 30 ساله از سواحل خليج فارس به درياي عمان به‌صورت افزايشي بوده است كه نشان‌دهنده تاثير عوامل مختلف محيطي بر نحوه تغييرات وسعت مانگروهاي استان در طي زمان است. در نهايت مي‌توان گفت نتايج حاصل از اين پژوهش مي‌تواند با فراهم آوردن اطلاعات به‌روز و دقيق در زمينه تغييرات وسعت رويشگاهي استان هرمزگان به برنامه‌ريزي‌هاي اثربخش براي انجام اقدامات حفاظتي و احياي مانگروهاي استان كمك قابل‌توجهي كند.
چكيده لاتين :
Introduction: Different coastal ecosystems, especially mangroves, are exposed permanently and almost
simultaneously to multiple environmental stresses and disturbances (geological, physical, chemical and
biological) which are varied in terms of their characteristics over time and space. The direct result of these
stresses and disturbances is the reduction in area and health of mangroves and the subsequent exacerbation of
global warming and other consequences of climate change, reduced coastal water quality, loss of biodiversity
and degradation of coastal habitats. Considering the adverse consequences arising from the reduction in
mangrove forest area, prioritizing management actions and providing appropriate infrastructure is essential to
prevent a decrease in the extent of these ecosystems. Achieving this goal depends on having accurate and
sufficient information and knowledge about the process of changes in the extent of mangrove forest habitats
over time which can play an important role in the efficiency and success of rehabilitation programmes and the
development of these ecosystems. Hence, the aim of this study was to investigate the long-term changes
occurred in areas of mangrove forest of Hormozgan Province.
Materials and methods: In this study, Landsat images from 1986, 2000, and 2016 were used to study changes
in the extent of mangroves over time. The necessary pre-processing was doneconducted on images using Idrisi
software. After extraction of the mangrove vegetation maps in the aforementioned years, changes in mangroves
of the Khamir, Qeshm, Tiab, Sirik and Jask habitats were analyzed in ArcGIS software and the average values
of areas of mangroves were calculated for two periods, namely pre- and post- 2000, and during a 30-year
period.
Results and discussion: The accuracy assessment of the classified images showed that the overall accuracy
was equal to 92%. The results also showed that among the zones investigated (Khamir, Ghesh, Tiab, Sirik and Jask), Khamir habitat zone had the highest average annual value of area reduction (equal to -4.64 h/yr) and
Sirik habitat zone had the highest average annual value of area expansion (equal to 23.5 h/yr) during the 30-
year period. The results also showed that during period of 2000-2016, Sirik and Qeshm zones had the highest
average value of expansion and reduction in area, respectively (equal to 32.47 and -21.38 h/yr, respectively).
Analysis of mangrove area changes in different habitats showed that, despite the reduction in the extent of all
mangroves in the period after 2000, the mangroves of Sirik habitat had significant increase in area in this period
compared to the period before 2000 which was due to forestation with Avicenna and Rhizophora in the mud
flats of this habitat in recent years.
Conclusions: The results of the study of changes in the areas of mangroves of Hormozgan Province showed
that the trend of change the in area covered by the mangroves of Hormozgan Province over a 30-year period
has been increasing from the coasts of the Persian Gulf to the Oman Sea; this indicates the impact of various
environmental factors affecting the changes in the extent of the mangroves of the province. Finally it can be
said that the results of this study, by providing up-to-date and accurate information about areas changes of
mangrove habitat in Hormozgan Province, can help significantly to the planning of effective actions to
protection and restoration of these habitats.
