مديريت منابع آب در سد تبارك آباد قوچان: كاربرد چندجمله اي هاي متعامد براي حل مسائل برنامه ريزي تصادفي پويا

Water resource management at Tabarkabad dam in Quchan city: Using orthogonal polynomials to solve stochastic dynamic programming problems

سابقه و هدف: عدم استفاده كارآمد از آب به‌عنوان يك نهاده توليد باعث شده است كه مقدار قابل‌توجهي از اين نهاده كه با هزينه‌هاي زياد تأمين و استحصال‌شده، هدر رود. اغلب استان‌هاي كشور چندين دهه است كه با بحران آب روبه‌رو هستند. علائم بحران آب از اوايل دهه 1350 در بعضي از دشت‌هاي استان خراسان نيز مشاهده شد و در دهه اخير به دليل عدم مديريت صحيح منابع آب، اين بحران تشديد شده است. ازاين‌رو، پژوهش حاضر با رويكردي پويا، به بررسي مديريت منابع آب در سد تبارك‌آباد شهرستان قوچان مي‌پردازد. مواد و روش‌ها: در اين پژوهش از يك روش آسان كاربرد براي حل مسائل برنامه‌ريزي پوياي تصادفي در نرم‌افزار Gams استفاده‌شده است. اين روش با استفاده از چندجمله‌اي‌هاي متعامد، كه براي حل مسائل تقريب مفيد هستند، و با استفاده از تكرار محاسبات در افق بي‌نهايت، به ويژگي‌هاي يك چندجمله‌اي استاندارد همگرا خواهد شد. اين روش با استفاده از نمونه موردي سد تبارك‌آباد قوچان شرح داده‌شده است. براي اين منظور، داده‌هاي مربوط به سد تبارك‌آباد، براي سال‌هاي 1395-1386 از طريق سامانه ملي اطلاعاتي سدهاي كشور جمع‌آوري شد. همچنين، داده‌هاي مربوط به تخمين تابع تقاضاي آب كشاورزي در شهرستان قوچان، از طريق پرسش‌نامه هزينه توليد سازمان جهاد كشاورزي به دست آمد. نتايج و بحث: بر اساس نتايج به‌دست‌آمده و با مقايسه مقادير واقعي و شبيه‌سازي‌شده براي مخزن سد (متغير حالت) و رهاسازي آب (متغير كنترل)، مشخص مي‌شود كه شبيه‌سازي‌هاي انجام‌شده با روش چندجمله‌اي متعامد چي­بي­شف، با تقريب مناسبي انجام ‌شده است. درنهايت بر اساس نتايج، ارزش حال خالص آب تخصيصي به كشاورزي در سد تبارك‌آباد در دوره موردبررسي برابر با 1471205 ريال بوده و آب تخصيصي نيز معادل 24/745 ميليون مترمكعب در سال اندازه‌گيري شده است. نتيجه‌گيري: با توجه به نتايج به‌دست‌آمده و تقريب مناسب مقادير شبيه‌سازي‌شده، مي‌توان از روش پيشنهادي اين پژوهش براي حل مسائل برنامه‌ريزي تصادفي پويا، به‌ويژه درزمينه مديريت منابع آب، بهره برد. همچنين، با استفاده از مقدار آب تخصيصي سالانه، و با توجه به ساير محدوديت‌هاي زراعي منطقه، مي‌توان الگوي كشت مناسبي جهت استفاده پايدار از آب كشاورزي براي سال‌هاي آتي در زمين‌هاي تحت پوشش سد تبارك‌آباد ارائه داد.

Introduction: The lack of efficient use of water as a production input has led to wastage of a significant amount of this input, which is financed at a great cost. Most provinces of the country have been facing water crisis for decades. Symptoms of this water crisis have been observed in some plains of Khorasan Province since the early 1970s, and this crisis has intensified in the last decade due to the lack of proper management of water resources. Therefore the present study, using a dynamic approach, studies the management of water resources in the Tabarkabad Dam in Quchan. Materials and methods: In this paper we put forward an easy-to-implement methodology for solving deterministic or stochastic dynamic programming problems within a standard optimization package such as GAMS. We found that the use of orthogonal polynomials was especially helpful in implementing approximation methods for the iterative computation of the infinite-horizon value function, due to their superior convergence properties over standard polynomials. This method is described using the case study of Tabarkabad Dam in Quchan city. For this purpose, data related to the Tabarkabad Dam were collected through the National Dams Information System for the years 2008-2016. Also, data relating to the estimation of the agricultural water demand function in Quchan city were obtained through a questionnaire prepared by the Ministry of Jihad-e-Agriculture. Results and discussion: Based on the results, comparing the actual and simulated values for the dam reservoir (state variable) and water release (control variable), it is determined that the simulations performed with orthogonal polynomial Chebyshev approximation were appropriate. Finally, based on the results, the net present value of water allocated to agriculture at Tabarkabad Dam in the studied period is 1471205 Rials and the allocation of water is equal to 24.745 million cubic meters per year. Conclusion: Considering the results obtained and the proper approximation of simulated values, we can use the proposed method of this study to solve stochastic dynamic programming problems, especially in the field of water resource management. Also, by using the annual allocation of water and taking account of other regional constraints, we can provide a suitable cropping pattern for the sustainable use of agricultural water for the coming years in the fields covered by the Tabarkabad Dam.