ارزيابي اثر كاربري جنگل و مرتع بر فرسايش بين شياري و برخي ويژگي هاي فيزيكي خاك در جنوب شرقي ايران

فرسايش بين شياري يكي از انواع مهم فرسايش است كه سهم عمده اي در انتقال ذرات ريز خاك به ويژه در مناطق خشك و نيمه خشك دارد. به همين منظور هدف از انجام اين مطالعه تعيين حساسيت خاك چهار نوع كاربري اراضي مختلف اطراف شهرستان جيرفت به فرسايش بين شياري هم به وسيله شبيه سازي باران و هم از طريق تعيين تعدادي از شاخص هاي پايداري خاكدانه بود. كاربري هاي مورد بررسي شامل مرتع دست خورده، مرتع دست‌نخورده، جنگل حفاظت شده، و جنگل مصنوعي بود. براي انجام اين كار متناسب با ميانگين بلندمدت منطقه باراني با شدت 60 ميلي متر بر ساعت توسط دستگاه شبيه ساز باران بر روي خاك ايجاد و فرسايش بين شياري اندازه گيري شد. سپس شاخص هاي پايداري خاكدانه و برخي خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك اندازه گيري شدند. نتايج نشان داد كه بيشترين مقدار ماده آلي، رس و مقاومت كششي، و كمترين مقادير جرم مخصوص ظاهري، درصد شن و بعد فراكتال در مرتع دست نخورده (پوشش غالب درمنه، گون، يال اسبي و گيس پيرزن) وجود داشت. توزيع اندازه ذرات رسوب در مرتع دست‌نخورده كوچكتر و در جنگل حفاظت شده بزرگتر بود. هم چنين بيشترين غلظت رسوب و بيشترين مقدار فرسايش در مرتع دست خورده وجود داشت. كمترين غلظت رسوب در جنگل مصنوعي و كمترين مقدار فرسايش در جنگل مصنوعي و جنگل حفاظت شده ديده شد. به طور كلي نتايج نشان مي دهد كه رخداد فرسايش بي شياري در برخي كاربري ها به ويژگي هاي ذاتي خاك مانند بافت خاك و در برخي ديگر به شيب زمين بستگي دارد. از طرف ديگر مقايسه مقدار فرسايش و غلظت رسوب نشان مي دهد كه اين دو ويژگي در كاربري هاي مورد مطالعه با هم مطابقت دارند. به اين معني كه مي توان غلظت رسوب را به عنوان شاخص مقدار فرسايش در نظر گرفت. در مجموع بهترين روش در جهت كاهش فرسايش بين شياري در منطقه را مي توان انجام اقدامات مديريتي از قبيل حفظ و احياي پوشش گياهي دانست كه هم ساختمان خاك را بهبود بخشيده و هم فرسايش پذيري آن را كاهش دهد.