انحصار علم تأويل اعلي در اميرالمؤمنين علي (ع) از منظر عرفان اسلامي

در عرفان اسلامي علم تأويل اعلي و نهايي قرآن كريم، از طريق وصايت وجودي از جانب رسول اكرم (ص)، در اختيار اميرالمؤمنين حضرت علي (ع) قرار دارد و چون ايشان تنها باب علم رسول (ص) است، ديگران هم اگر از اين علم تأويل بهره مي‌‌‌برند، به‌‌‌تبع و به‌‌‌وراثت از ايشان است و ممكن نيست كسي به‌‌‌طور مستقل و بدون بهره‌‌‌گيري از وي، چنين علمي را دارا شود يا هم‌‌‌رتبه ايشان در اين علم گردد، لذا اين مرتبه از تأويل در انحصار  علي (ع) خواهد بود. تأويل در مراتب نهايي، تنها به نحو شهودي و در مرتبه ولايت و توسط وليّ ممكن است و تنها شامل دين نيست، امور هستي‌‌‌شناسانه را نيز در بر مي‌‌‌گيرد و تأويل نهايي قرآن كريم به عنوان تجلي كلاميِ جامع، ايصال به بالاترين مقام اطلاقي است. همچنين تأويل امري تشكيكي است و به وزان درجات آن، درجاتي از تأويل‌‌‌گران وجود دارد و عالي‌‌‌ترين درجه تأويل، در اختيار عالي‌‌ترين انسان كامل است. گزارش و توصيف بيان عارفان در اين خصوص، بر محور تائيه ابن‌‌‌فارض و بيت مشهور آن (و أوضحَ بالتأويل ما كان مشكلاً/ عليٌّ بعلمٍ نالَه بالوصيّه) مي‌‌‌چرخد. در اين مقاله با بياناتي از ابن‌‌‌فارض، فرغاني، كاشاني، قيصري و صائن‌‌‌الدين تركه در ابتدا به گزارش و تحليل بيان عارفان در اين خصوص پرداخته شده و سپس دو نمونه از مهم‌‌‌ترين استدلال‌هاي عرفاني براين مطلب از طريق دو مفهوم قرابت (قرب وجودي حضرت علي (ع) نسبت به رسول اكرم (ص)) و خلافت ارائه شده است