ارزيابي جايگاه كرامت انساني (مبتني بر آراي امام موسي صدر) در سياست‌گذاري نوسازي شهري؛ مورد پژوهشي: راهبرد اقتصادي نوسازي در طرح جامع تهران

موضوع كرامت انساني مورد توجه بسياري از انديشمندان و به ويژه بسياري از انديشمندان مسلمان بوده است. امروزه با طرح مباحثي نظير توانمندسازي، حق به شهر، توسعه ي انساني و آموزش شهروندي، به تدريج ابعاد فضايي كرامت انساني نيز محل بحث متخصصان و انديشمندان قرار گرفته است. با اين حال، ضرورت تعريف روش و معيارهايي براي ارزيابي كرامت انساني در سياست هاي كلان توسعه شهري همچنان محسوس است. به ويژه اين پرسش قابل طرح است كه سياست هاي كلان شهرسازي چقدر منطبق بر مفهوم كرامت انساني هستند. براي نمونه، طرح جامع تهران (مصوب 1386)، راهبردهايي را براي نوسازي بافت فرسوده ي شهري مشخص كرده و از جمله از نظر اقتصادي، طرح جامع شهر تهران، راهبرد نوسازي با تراز مالي صفر را مطرح مي كند. پرسش اين است كه آيا اين اينكه طبق اين راهبرد، بودجه ي مورد نياز براي حمايت از نوسازي در بافت هاي فرسوده، از طريق سود شهرداري از محل نوسازي همين بافت ها تأمين گردد، منطبق بر مفهوم كرامت انساني است؟ از ميان نظريه پردازان مختلف در حوزه كرامت انساني، اين پژوهش با شرح آراي سيدموسي صدر تلاش كرده است كه چارچوبي نظري و معيارهاي قابل طرح براي سنجش كرامت انساني در برنامه هاي توسعه شهري ارائه كند و سپس با ابتناء به اين معيارها، راهبرد اقتصادي نوسازي شهر تهران را مورد ارزيابي قرار داده است. به منظور سنجش اين معيارها در طرح جامع تهران، اين پژوهش اقدام به مصاحبه ي نيمه ساخت يافته با دو گروه از متخصصان كرده است: نخست كارشناسان مركز مطالعات و برنامه ريزي شهري تهران (به عنوان متوليان طرح جامع) و دوم كارشناسان سازمان نوسازي شهر تهران (به عنوان متولي نوسازي شهري). مصاحبه ها تا مرحله ي اشباع نظري (جمعا 15 مصاحبه) پيش رفت. يافته هاي تحقيق نشان مي دهد كه بر مبناي معيارهاي مستخرج از آراء سيدموسي صدر (شامل معيارهاي حفظ و ارتقاء وحدت در جامعه ، ايجاد امكان پيشرفت براي همه انسان ها ، مساوي دانستن افراد مگر به سبب برتري در تقوا، جهاد و علم ، رسيدگي به امور مردم ، مسئوليت پذيري همه اهالي شهر نسبت به يكديگر ، رعايت آزادي هاي انساني و نهادسازي براي توانمندسازي محرومان )، راهبرد اقتصادي تراز مالي صفر در نوسازي شهري نمي تواند مبتني بر كرامت انساني باشد. در نهايت اينكه با عنايت به گذشت حدود 10 سال از اين سند و ظرفيت پيش بيني شده در سند طرح جامع براي انجام بازنگري هاي پنج ساله، پيشنهاد اين مقاله، اصلاح راهبرد اقتصادي نوسازي در طرح جامع شهر تهران است.