مطالعه تطبيقي ساختار تجسمي و محتوايي كتيبه‌ها و نقوش ازاره سنگي دو رواق حاتم‌خاني و توحيدخانه در حرم رضوي

حرم مطهر رضوي در زمره باشكوه ترين بناهاي مذهبي با گنجينه اي از آثار خوشنويسي است. ازجمله اين آثار كتيبه ها و نقوش ازاره سنگي منبت دو رواق حاتم خاني و توحيدخانه بوده كه ازلحاظ كيفيت بصري قابل تأمل است. هدف از انجام اين پژوهش، شناسايي و تطبيق ويژگي ساختار بصري و مضمون كتيبه ها و تزيينات حجاري شده در ازاره سنگي دو رواق مذكور است. بنابراين ساختار بصري و تجسمي كتيبه ها در رواق هاي حاتم خاني و توحيدخانه چيست؟ و چه محتوايي دارد؟ روش تحقيق، توصيفي _تحليلي و تطبيقي و گردآوري داده ها، كتابخانه اي و عكاسي ميداني است. يافته ها نشان مي دهد؛ مضمون كتيبه ها بر اساس مفاهيم قرآني و دعايي با خط ثلث، قطعات ادبي به خط نستعليق و با موضوعات مودت و دوستي اهل بيت و مقام بخشش خداوند اجراشده است. خط كتيبه ها ثلث، نستعليق و نسخ مي باشند؛ كه به واسطه ي شكل و فرم مدور آن ها، داراي جلوه اي پويا هستند. بكارگيري اين خطوط در كتيبه هاي ثلث و نستعليق در ارتباط با مباني خوشنويسي بوده كه از جهت فضاسازي و قرائت آسان با قابليت هاي بصري اين دو نوع خط هماهنگ شده است. كتيبه هاي دو رواق مذكور به صورت طوماري، كمربندي و تك سطري مشاهده شدند و ساختار تجسمي كتيبه ها در قالب هاي هندسي، بيضي، دايره و مربع بوده و اغلب با تركيب بندي هاي افقي و عمودي است كه با آهنگ بصري قرينه، متناوب و متباين تكرار شده اند. طرح هاي اسليمي و ختايي، همچنين لچكي هايي در كنار كتيبه ها به جهت تزيين و تأكيد بر متن نوشته ها به كار رفته اند.