حكمراني شركتي در ايران: پژوهش موردي شركت هاي دولتي

Corporate governance in Iran: the case of state-owned enterprises

اين پژوهش به بررسي وضعيت حكمراني شركتي در شركت هاي دولتي ايراني مي پردازد. با به كارگيري مفاهيم نظريه نهادي و مفهوم واردات، اين پژوهش وضعيت حكمراني شركتهاي دولتي ايراني و نقش حكمراني شركتي در اين بنگاه ها را مورد بررسي قرار ميدهد. براي دستيابي به اين مقصود، اين پژوهش از روش كيفي تفسيري استفاده كرده و به جمع آوري داده هاي كيفي به شكل داده هاي ثانوي و همينطور مصاحبه هاي نيمه ساختاري با مديران ارشد سابق و فعلي شركت هاي دولتي ميپردازد. يافته هاي پژوهش نشانگر نقش در هم تنيده چهار مولفه حاكميت در سطح كلان، آموزش دهندگان و خبرگان، و زمينه سازمان ها در سطح مياني، و در نهايت فرهنگ و رفتار فردي در سطح خرد در ناموفق بودن دامنه دار موضوع حكمراني شركتي در ايران است. دستاورد نظري اين پژوهش ارائه چارچوب نظري جديدي بر مبناي نظريه نهادي، و مشخصا وارد كردن مفاهيم منطق نهادي و مفهوم واردات به پژوهش هاي حكمراني شركتي در حوزه شركت هاي دولتي كشورهاي در حال توسعه، و دستاورد ادبي آن ارائه ديدي تازه و جامع از وضعيت حكمراني شركتي در بنگاه هاي دولتي و عمومي ايراني است. به علاوه، متخصصين و سياستگذاران ميتوانند با استفاده از پيشنهادات اصلاحي ارائه شده در اين پژوهش چارچوب حكمراني شركتي سازمان ها را با ديدي تازه و جامع تر بهبود بخشيده و فرايند اجراي آن را تسهيل كنند، كه نتيجه آن افزايش بهره وري شركت هاي دولتي خواهد بود.

This paper investigates the status of corporate governance (CG) in Iran’s state-owned enterprises (SOEs). It adopts an interpretive case study approach and is based on an in-depth study of Iranian SOEs. We examine the current state of CG systems in SOEs, and through drawing upon institutional theory (namely the concepts of institutional logics and institutional entrepreneurship), study the reasons behind the perceived failure of CG in the examined context. Our findings provide a multi-level conceptualization of the failure of CG in SOEs, and identify four mutually constitutive factors – state, educators and experts, organizational field, and individualist culture – that collectively underpin this process. The key contributions of our study include offering a refreshed view of CG in Iranian SOEs, hence contributing to the corporate governance literature in developing economies. Additionally, through extending the concept of importation, along with institutional logics and institutional entrepreneurship to CG studies in developing economies, we provide an alternative theoretical framework using which studies of similar nature could be conducted. Finally, policymakers and practitioners can benefit from the proposed recommendations and improve the CG implementation process in SOEs.