اصول طراحي فضاهاي انعطاف پذيرشهري با رويكرد مديريت بحران (نمونه مورد مطالعه: بافت فرسوده شهر گرگان)

زمينه و هدف: آسيب پذيري بافت هاي فرسوده شهري در برابر حوادث طبيعي و غيرطبيعي و كمبود شديد فضاهاي باز عمومي در اين مناطق جهت تجمع و پناه گرفتن مردم در مواقع بحران، وضعيت اين بافت ها را در حين وقوع حوادثي همچون زلزله، سيل و آتش سوزي، بحراني تر مي سازد؛ از طرف ديگر كمبود فضاهاي مناسب شهري براي ايجاد سرزندگي و نشاط بيشتر در محلات فرسوده، قديمي و نامناسب شهرها، ايجاب مي كند كه فضاها و مكان هاي مناسبي از سطح شهرها (به خصوص در بافت هاي فرسوده و مياني شهر كه به شدت از فقر سرانه هاي خدماتي، رفاهي و فضاي سبز رنج مي برند)، احداث گردند تا به ارتقاء كيفيت زندگي در شهرها و افزايش تاب آوري شهر كمك كنند. آن چه در اين ميان اهميت دارد اين است كه فضاها بايد با انعطاف پذيري لازم در عين حال كه موجب ايجاد سرزندگي و رونق در بافت هاي قديمي و فرسوده شهري مي شوند و به بازآفريني اين بافت ها كمك مي كنند، در مواقع بحراني كاربرد و كارآيي لازم را نيز از جهت مديريت بهينه بحران در محلات شهري داشته باشند. روش: در اين تحقيق كه به روش توصيفي، تحليلي انجام شده است، ابتدا مفهوم بافت هاي فرسوده شهري، مديريت بحران و تعريف فضاهاي شهري و انعطاف پذيري در فضاهاي شهري مورد مطالعه قرارگرفته و پس از معرفي اجمالي نمونه مورد مطالعه (محدوده اي در بافت قديم و فرسوده شهر گرگان)، معيارهايي جهت مناسب بودن فضاهاي شهري براي مديريت بحران و انعطاف پذيري اين فضاها ارائه شده است. يافته: يافته ها نشان مي دهد كه عوامل فراواني در مديريت بهينه بحران در بافت هاي شهري دخيل هستند كه در اين ميان از ديدگاه معماري مي توان به ويژگي هاي فضايي و مكاني فضاهاي باز و بسته موجود در مكان هاي باز و عمومي شهري همچون تطبيق پذيري فضاها، تنوع پذيري (فضاهاي چند عملكردي) تغييرپذيري، قابليت توسعه و ايجاد تغييرات در فضاهاي باز و بسته، به عنوان صفات فضاهاي انعطاف پذير شهري با رويكرد مديريت بحران، اشاره كرد. نتيجه گيري: در مورد مبحث مديريت بحران در بافت هاي شهري، به ويژه بافت هاي قديمي و فرسوده شهري از ديدگاه برنامه ريزي شهري و مكان يابي فضاهاي مناسب جهت اسكان موقت و اضطراري پژوهش هاي متعددي به انجام رسيده كه در اغلب آن ها بر ضرورت پيش بيني فضاهاي باز شهري در محلات مختلف و تعريض معابر و دسترسي ها تاكيد شده است؛ ولي از منظر و ديدگاه معماري و اينكه فضاهاي انعطاف پذير و چند منظوره شهري با رويكرد مديريت بحران چه ويژگي هايي بايد داشته باشند، تحقيق و پژوهشي صورت نگرفته است كه پژوهش حاضر به اين موضوع پرداخته است و در انتهاي اين پژوهش طراحي انجام شده براي يك نمونه موردي در محدوده مورد مطالعه نيز ارائه گرديده است.