شناسايي و مديريت ريسك بلاياي طبيعي و انسان ساخت حاصل از احداث سدها با استفاده از تكنيك AHP (مطالعه موردي سد هراز شهرستان آمل)

زمينه و هدف: سدهاي مخزني به علت ايجاد تغييرات عمده در تعادل زيست محيطي و تغييرات كيفيت آب همواره موجب بروز اختلالات زيست محيطي و بروز ريسك هاي متعددي بوده اند. هدف از اين پروژه، شناسايي مهمترين ريسك هاي مرتبط با احداث سد هراز آمل كه شامل بلاياي طبيعي و انسان ساخت و همچنين مديريت اين ريسك ها مي باشد. روش: در اين مقاله جهت انجام كار از مدل تحليل سلسله مراتبي(AHP) استفاده گرديد. بدين صورت كه ابتدا فاكتورهاي مربوط به هر ريسك با كمك پرسشنامه دلفي و نرم افزار(Expert choice)، در نسخه اول و مهمترين ريسك ها در نسخه دوم براساس نظرسنجي از 11 كارشناس خبره و مرتبط با موضوع انتخاب و الويت بندي شدند و پس از آن در مرحله آخر براي مهمتربن ريسك هاي سد جهت مديريت صحيح آنها، راه كارهايي ارائه شد. بافته ها: پس از ايجاد درخت سلسله مراتبي ماتريس هاي مقايسه زوجي براي معبارهاي اصلي ارزيابي ريسك ها و همچنين فاكتورهاي ريسك، نتايج بدست آمده در مرحله اول معيارهاي(اثربر فرد، اثر بر محيط زيست، اثر بر اقتصاد و اثر براجتماع) بترتيب برحسب اهميت اولويت بندي شدند. همچنين پس از امتياز دهي به فاكتورهاي ريسك تفكيك شده براساس دومعيار فرعي شدت و تواتر وقوع، در مرحله اول از بين 20 مولفه ريسك، 10 فاكتور ريسك شناسايي و جهت ورود به مرحله دوم انتخاب شدند. پس از وارد كردن 10 فاكتور ريسك در پرسشنامه دوم و امتياز دهي آنها براساس معيارهاي اصلي، درنهايت 3 ريسك از مهمترين ريسك هاي مربوط به سدهراز مشخص شد كه بترتيب شامل(زلزله و زمين لرزه القائي، سيل و توسعه آلودگي به درياچه سد) مي باشند. نتيجه گيري: با توجه به مهمترين ريسك هاي تهديد كننده سد، براي ريسك زلزله(ايجاد سدهاي تاخيري و لاستيكي و كانال هاي پخش آب مقاوم سازي ديواره هاي طبيعي درياچه سد مانورهاي آموزشي، سيستم هاي اطلاع رساني بهمراه اقدامات پدافندي غيرعامل) و براي ريسك سيل(اقدامات مهندسي آبخيزداري در بالادست سد انجام عمليات مهندسي رودخانه در پايين دست سد با هدف شكست جريان آب سرازيرشده) و درنهايت براي ريسك توسعه ي آلودگي به درياچه سد(تثبيت لندفيل به مراه احداث سد زيرزميني ايجاد تصفيه خانه هاي پيشرفته در بالادست سد ايجاد نيروگاه زباله سوز پيشرفته و بهره برداري از انرژي بدست آمده) به عنوان موثرترين راه كارهاي مديريت ريسك براي سد هراز شهرستان آمل انتخاب و اولويت بندي شدند.