واكاوي اقليم شناختي ساز و كار الگوهاي واگرايي شار رطوبتي در بارش هاي سنگين منجر به سيل در جنوب غرب ايران با تاكيد بر سيلاب هاي فروردين ماه 1398

Climatological study of moisture flux divergence patterns in heavy rainfall leading to floods in southwestern Iran with emphasis on April 2019 floods

رخداد مخاطرات اقليمي از جمله سيل هاي مخرب در نواحي جنوب غرب ايران از ويژگي هاي ذاتي اقليم اين منطقه محسوب مي شود. ورود پياپي دو سامانه بارشي در فاصله روزهاي 5 تا 13 فروردين ماه 1398 به كشور سبب رخداد سيل هاي ويرانگر در استان هاي لرستان و خوزستان شد. در اين پژوهش تلاش شده است تا اقليم شناختي گرته هاي همديدي بزرگ مقياس و سازو كار واگرايي شار رطوبتي در بارش هاي سنگين بررسي شود. در بررسي اقليم شناختي شار رطوبتي از داده‌هاي بارش روزانه بيش از 300 ايستگاه، در دوره آماري 1981 لغايت 2010 براي ماه هاي اكتبر تا مي و براي محاسبه ماه هاي تر استفاده شده است. بررسي الگوهاي جوي واگرايي شار رطوبت از منابع رطوبتي اطراف ايران بسوي منطقه مورد مطالعه در ماه هاي تر براي سه دوره زماني و چهار لايه مختلف وردسپهر نشان داد كه بارش هاي سنگين منجر به سيل در نواحي جنوب غربي ايران تحت تاثير يك الگوي غالب ايجاد مي شوند. بررسي‌ها و محاسبات انجام شده نشان داد كه در موج هاي بارشي روزهاي 5 تا 13 فروردين ماه 1398به طور ميانگين در تمام لايه‌هاي وردسپهر ميزان مشاركت ‌غرب اقيانوس هند و درياي عمان در حدود 50 درصد، دريايسرخ و خليج فارس هركدام حدود 21 درصد و سهم درياي‌مديترانه 8 درصد بوده است. به طور كلي مي توان چنين نتيجه گرفت كه در بارش هاي سنگين ناحيه جنوب غرب ايران، سامانه‌هاي همديدي مناسبي در نواحي شرقي و شمال شرقي و غرب شبه‌جزيره عربستان سبب مي شود كه رطوبت مناسبي از درياهاي مزبور به سوي نواحي جنوب غربي و جنوبي ايران منتقل و بارش‌هاي مناسبي را ايجاد كند. بنابراين، چگونگي الگوهاي قرارگيري سامانه هاي جوي در شمال اقيانوس هند و موقعيت ناوه مديترانه نقش مهمي را در پيش بيني بارش هاي سنگين منجر به سيل در اين منطقه دارد.

The occurrence of climatic hazards such as destructive floods in southwestern Iran is one of the inherent characteristics of climate in this region. Two rainfall systems between 23 March to 2 April caused extensive rainfall in most provinces of the country and devastating floods in Lorestan and Khuzestan provinces, causing extensive flooding of cities and villages and imposing extensive damage to infrastructure. It had economic and social consequences. In this study, it is attempting to study the large-scale synoptic patterns and the mechanism of divergence of moisture flux from moisture sources around Iran in heavy rainfall systems. Daily data of more than 300 stations were used for the period 1981 to 2010 for calculating the wetter years from October to May. Investigation of atmospheric patterns of moisture flux divergence from moisture sources around Iran to the study area in the wetter months was done for three time periods and four different layers of the troposphere. The results showed that heavy rainfall leads to flooding in southwestern Iran under the influence of a dominant pattern and the western parts of the Indian Ocean have an important role in moisture flux divergence in all of the tropospheric layers. Indian Ocean and the Oman Sea accounted for about 50 percent, the Red Sea and the Persian Gulf each about 21 percent and the Mediterranean share of 8 percent in moisture flux divergence. Therefore, the patterns of atmospheric systems in the northern Indian Ocean and the position of the Mediterranean trough play an important role in predicting heavy rainfall in the region.