نقش كارآمدي حكم شرعي در مقام استنباط احكام اجتماعي

موضوع مقاله حاضر، بررسي نقش كارآمدي و ناكارآمدي حكم شرعي در مقام استنباط است؛ معيار كارآمدي حكم شرعي به عنوان پيش‌فرض، توانايي حكم شرعي در تأمين اغراض آن و سازگاري با اغراض ديگر احكام شرعي و مقاصد شريعت و اهداف دين، لحاظ شده و ناكارآمدي حكم شرعي، به ناكارآمدي مطلق (= كلي) و موقعيتي (= موقت) تقسيم شده است. در اين مقاله، نقش كارآمدي حكم شرعي در استنباط حكم شرعي، در مقا‌م احراز صدور روايت، استظهار از ادلّه، حل تعارض، تشخيص شأن صدور و شناخت قلمرو موضوع حكم، بررسي مي‌شود. روش تحقيق در اين مقاله مانند روش ساير مسائل اصول فقه، بر اساس عقل، ارتكازات عقلايي و عرفي و مبتني بر مباني مكتب اهل بيت: است. اين مقاله به يافته‌هاي زير رسيده است: ناكارآمدي مطلق، مي‌تواند اعتبار دليل را مخدوش كند، در استظهار از دليل لفظي دخيل باشد و سبب تحديد دايرهٔ موضوع، در قالب تأويل ظاهر دليل شود. ناكارآمدي موقعيتي مي‌تواند در حل تعارض مؤثر باشد، در شناخت شأن صدور حديث دخالت كند، اما در اثبات تكليف نسبت به غرض شارع از حكم شرعي، زائد بر موضوع حكم، به‌كار نمي‌آيد. در نهايت، نتيجه مقاله، تبيين دقيق نقش ناكارآمدي مطلق يا موقعيتي حكم شرعي در مقام استنباط، به دور از افراط و تفريط است.