تحليل دوران نوسنگي شرق درياچه اروميه برمبناي مطالعات باستان شناختي شهرستان هوراند

Analysis of the Neolithic Period of East of Lake Urmia Based on Archaeological Studies in Horand Region

دوره نوسنگي را مي توان رويداد مهم و نقطه عطف در تاريخ و زندگي بشر دانست. مطالعات باستان شناختي نشان مي دهد كه چندين ناحيه در خاورنزديك، نوسنگي شدن را تجربه كرده اند و آذربايجان جزء نواحي حاشيه اي بوده و نوسنگي اين ناحيه بازتاب كانون هاي نوسنگي بوده است، بدين گونه كه در مرحله واپسين نوسنگي، گروه هاي غيربومي نخستين بار دشت هاي پيرامون درياچه اروميه را به عنوان مركز ناحيه مورد استقرار قرار دادند و سپس همين مركز درگذر زمان، كانون اشاعه به حومه گرديد. باوجود پژوهش هاي گسترده اي كه در بخش هاي مختلف شمال غرب ايران انجام گرفته، شواهدي اندك و پراكنده از دوره نوسنگي در نيمه شرقي آذربايجان به دست آمده و سكونتگاه هاي دوره نوسنگي جديد در بخش شرقي آذربايجان به مراتب ناشناخته باقي مانده است. پرسش هاي اساسي در ارتباط با وضعيت باستان شناسي، گاه نگاري، ماهيت فرهنگ و تعاملات منطقه اي و فرا منطقه اي در بخش هاي شرقي درياچه اروميه در اين بازه زماني وجود دارد. از آنجايي كه اين ناحيه به عنوان پل ارتباطي منتهي اليه شرقي و منتهي اليه غربي در شمال غرب ايران محسوب مي شود، مي تواند نقش مهمي را در تعريف فرهنگ هاي هزاره ششم ق.م. ايفا كند. امروزه شواهد باستان شناختي جديدي دال بر وجود سكونتگاه هاي دوره نوسنگي جديد در آذربايجان مشاهده مي شود كه هم افق با حاجي فيروز هستند. در مقاله حاضر تلاش بر اين است كه با روش توصيفي- تحليلي برمبناي يافته هاي باستان شناختي به دست آمده از شهرستان هوراند درمقايسه با آثار حاجي فيروز و همچنين با بازنگري مطالعات پيشين، تفسيري جديد از دوره نوسنگي جديد در ناحيه آذربايجان ارائه شود.

The Neolithic process and the extension of the Neolithic lifestyle have been one of the issues raised in recent decades in archeology, and archaeologists have come up with a variety of approaches to explain why and how this event occurred in human life. The Neolithic period can be considered an important milestone in the history and life of mankind. Archaeological studies show that several regions in the Near East experienced Neolithization, and Azerbaijan was a regional marginal area that expanded and reflected the Neolithic centers. In the late Neolithic stage, for the first, non-indigenous groups settled in the plains around Lake Urmia as the center of the area and then this center became the center spread to the outskirts in over time. Despite extensive research carried out in various parts of northwestern Iran, there is little and disproportionate evidence of the Neolithic period in the eastern part of Azerbaijan, and the settlements of the late Neolithic period in the eastern part of Azerbaijan are far less well known and there is a fundamental questions relation with the archaeological situation, chronology, the nature of culture and regional and trans-regional interactions in the eastern parts of Lake Urmia during this period. Since this area is considered to be the bridge between East and West in the northwest of Iran, it can play an important role in defining the sixth millennium BC. Today, there are new archaeological evidence of the existence of the late Neolithic settlements in the area, which is also in the horizon with Haji-Firuz. In the present article, it is attempted to present a new interpretation of the late Neolithic period in the region based on descriptive-analytical methods based on the archaeological findings obtained from Horand region in comparison with the traces of Haji-Firuz and also by reviewing previous studies.