نمود واژگاني در زبان فارسي: مطالعه‌اي بر‌پايۀ رويكرد سنجه‌اي

در نوشتار پيش رو نمود واژگاني فعل در زبان فارسي معاصر بر پايۀ داده هاي استخراج شده از فرهنگ بزرگ سخن (انوري، 1386) از راه مؤلّفۀ نمودي [± سنجه اي] مطالعه شد. رويكردهاي سنّتي به علّت استفاده نكردن از مؤلّفه هاي نمودي دو ارزشي كافي، نمي توانند رويداد هاي نمودي متفاوت را تبيين و از يكديگر متمايز كنند. تحليل نمونه هاي زبان فارسي نشان داد كه رويكرد سنجه اي به كمك مشخّصه هاي سنّتي [± تداوم]، [± پويايي] و [± غايي] دسته بندي جامع تر و تبيين روشن تري از افعال و رويدادها در زبان فارسي ارائه مي دهد. رويكرد هاي سنّتي نمي توانند افعال تحقّقي درجه اي كه رفتار دوگانه [+ غايي] و [ غايي] دارند را تبيين كنند. بر اساس رويكرد سنجه اي، افعال و رويدادهاي زبان فارسي به دو مقولۀ غير سنجه اي (تك رويدادي و كنشي) و سنجه اي (باز و بسته) دسته‌بندي مي شوند. افعال غير سنجه اي كنشي و تك رويدادي به ترتيب مشخّصه هاي تداومي و لحظه اي را نشان مي دهند. افعال سنجه اي باز، مشخّصۀ غايي دوگانه دارند، حال آنكه افعال سنجه اي بسته، مشخّصۀ غايي دارند و به دو گروه دونقطه اي و چندنقطه اي تقسيم مي شوند. افعال سنجه اي دونقطه اي و چندنقطه اي با مؤلّفۀ [± لحظه اي] از يكديگر متمايز مي شوند. افعال سنجه اي بسته دونقطه اي، بيان گر تغيير لحظه اي هستند، حال آنكه افعال سنجه اي بسته چندنقطه اي تغيير تداومي را تا نقطۀ پايان نشان مي دهند.