تدوين شاخص تاب‌آوري شهري در مقابل زلزله

مقدمه: مطالعۀ تاب آوري شهرها در مقابل زلزله از الزامات برنامه ريزي كاهش خسارات جاني و مالي زلزله در شهرهاست. تاب آوري تعاريف گوناگوني دارد و مدل جامع به منظور محاسبه كمّي آن وجود ندارد. ازاين رو يكي از اهداف اين مقاله ارائه شاخصي كمّي براي تاب آوري است. روش: ابتدا با استفاده از مطالعات كتابخانه اي و اخذ نظر خبرگان، ابعاد و شاخص هاي مؤثر در تاب آوري شهر ها در مقابل زلزله استخراج شد. سپس با استفاده از نظر خبرگان و روش مقايسۀ زوجي، وزن هر يك از ابعاد و شاخص ها معين گرديد و در پايان شاخص تاب آوري معرفي شد. يافته ها: در اين مقاله ضمن معرفي اجمالي تعاريف بلايا و تاب آوري، ابعاد و شاخص هاي به دست آمده از مطالعات پيشين و نظرات خبرگان معرفي گرديد. اين ابعاد و شاخص ها معرف عوامل تأثيرگذار بر تاب آوري شهري در برابر زلزله هستند. بر اين اساس، بُعد كالبد كه معرف ساختار شهر است، بيشترين سهم و پس از آن بُعد امنيت، مهم ترين عامل در تاب آوري شهر است. در رابطه با شاخص ها نيز شاخص »نسبت ارتفاع ساختمان به عرض معبر « بيشترين تأثير را از نظر كارشناسان بر تاب آوري شهري در مقابل زلزله داشته است. به نسبت ديگر شاخص ها، تعداد طبقات ساختماني تأثير اندكي دارد، زيرا درصورت ساخت با استفاده از سازۀ مناسب، وجود فضاي كافي در معبر و دسترسي مناسب به معابر، تعداد طبقات ساختماني اهميت چنداني در بروز آسيب پذيري ندارد. بحث و نتيجه گيري: شاخص معرفي شده براي شهرهاي مختلف و همچنين استراتژي هاي مختلف مقاوم سازي و افزايش تاب آوري قابل محاسبه است و اين امكان را فراهم مي كنند تا استراتژي بهينه از نظر افزايش تاب آوري انتخاب شود. همچنين برنامه ريزان و تصميم سازان اين امكان را دارند تا اثر بخش هاي گوناگون را در تاب آوري شهر يا منطقۀ مورد مطالعه مشاهده كنند.